برای چه بیماری هایی به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کنیم؟

متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی هم در بیمارستان ها مشغول به فعالیت بوده و در ویزیت و مشاوره به سایر همکاران خود در زمینه توانبخشی بیماران بستری ایفای نقش می کنند و هم در ویزیت بیماران در بخش سرپایی فعال بوده و به تشخیص و درمان بیماران مرتبط با این حیطه کاری می پردازند.

فعالیت متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی در بخش بستری را می توان در موارد ذیل خلاصه کرد:

• توانبخشی سیستم عصبی شامل: بیماران آسیب نخاعی، ضربه مغزی، سکته مغزی، ام اس، پارکینسون، فلج مغزی کودکان
• توانبخشی قلبی-ریوی شامل: سکته قلبی، نارسایی قلبی، آسم و COPD و دیگر بیماری های ریوی
• توانبخشی ارتوپدی شامل: توانبخشی قبل و بعد از جراحی های ارتوپدی، شکستگی ها و …
• توانبخشی اطفال شامل: فلج مغزی، بیماری های عضلانی کودکان مثل میوپاتی ها و دیستروفی های ارثی
• سایر موارد مورد نیاز به توانبخشی مثل: نقص عضو، سوختگی، سرطان، پیوند و هر بیماری که در عملکرد شخصی و اجتماعی فرد اختلال به وجود آورد.

لازم به ذکر است متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی در تشخیص، درمان و توانبخشی موارد فوق در همراهی با سایر متخصصین بخصوص متخصصین مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، جراح ارتوپد، قلب و عروق و روانپزشکی و نیز اعضای ثابت تیم توانبخشی شامل کاردرمانگران، فیزیوتراپیست ها، گفتاردرمان گران و کارشناسان ارتوپدی فنی و روانشناسان و مددکاران اجتماعی بوده و اصولا توانبخشی به صورت فردی امکان پذیر نبوده و کارها باید به صورت تیمی و چند تخصصی انجام شود.

متخصصین این رشته در بخش سرپایی در مطب های شخصی، کلینیک های درد و یا مراکز جامع توانبخشی حضور دارند و به ارائه خدمت در موارد زیر می پردازند:

• پیگیری روند توانبخشی موارد بستری که در بالا به آنها اشاره شد و نظارت بر ادامه درمان آنها توسط تیم توانبخشی
• پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی بیماری های مربوط به استخوان، عصب و عضله
• درمان بیماری های اسکلتی-عضلانی
• تشخیص و درمان انواع کمردرد با روشهای فیزیکی
• تشخیص و درمان بیرون زدگی دیسک کمر (سیاتیکا)
• تشخیص و درمان بیرون زدگی دیسک گردن
• انجام درمان های غیرجراحی در اختلالات ستون فقرات و دیسک
• پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی پوکی استخوان
• درمان آرتروز مفاصل
• تشخیص و درمان آسیب های تاندونی
• به کارگیری انواع روش های تزریقی تخصصی در بیماری های اسکلتی-عضلانی
• درمان آرتروز زانو با تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)، ژل هیالورونیک، پرولوتراپی، ازن و …
• تشخیص و درمان انواع اختلالات شانه مثل پارگی ها و آسیب های تاندونی، شانه یخ زده
• تشخیص و درمان گیرافتادگی های عصب در نقاط مختلف مثل مچ دست و آرنج
• تشخیص علت و درمان گزگز، مورمور، سوزن سوزن شدن و خواب رفتگی دست ها و پاها
• ورزش درمانی در آسیب های اسکلتی- عضلانی
• درمان کمردرد و گردن درد با تجویز تمرینات تخصصی
• تشخیص، درمان و توانبخشی انواع آسیب های ورزشی
• به کارگیری انواع حرکات اصلاحی در درمان انحراف ستون فقرات (اسکولیوز، گودی کمر)، زانوها، افتادگی شانه ها
• به کارگیری روش درمان دستی (مانیپولاسیون ستون فقرات یا منوآل تراپی) مشابه آنچه در کایروپراکتیک و استئوپاتی انجام می شود
• تزریق بوتولینیوم توکسین (بوتاکس) در درمان اسپاسم و اسپاستیسیتی عضلات در بیماری هایی مثل MS، سکته مغزی، آسیب نخاعی
• تشخیص و درمان آسیب های اسکلتی- عضلانی مرتبط با شغل و ارائه راهکار جهت پیشگیری از این مشکلات
• درمان انواع بی اختیاری ادرار و مدفوع با روش هایی همچون بیوفیدبک
• درمان گرفتگی ها و اسپاسم های عضلانی
• تجویز و به کارگیری انواع مدالیته ای فیزیکی فیزیوتراپی مثل لیزرپرتوان (High Power Laser)، مگنت تراپی (Magnet Therapy) و شاک ویو (Shock wave)
• تشخیص و درمان دفورمیتی (بدشکلی ها) پا مثل کف پای صاف و چرخش مچ
• درمان فتق دیسک کمر با روش های تزریق تخصصی ستون فقرات مثل تزریق اپیدورال و کودال

متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی برای تشخیص بیماری ها از چه روش هایی استفاده می کنند؟

مشابه دیگر رشته های پزشکی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی از مهمترین ابزار برای تشخیص بیماری ها که شرح حال و معاینه فیزیکی دقیق بیماران است، استفاده کرده و از این ابزار ارزان و بی عارضه برای تشخیص و نهایتا درمان بیماران خود، بهره می جوید.

متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی، ممکن است برای تشخیص دقیق تر و یا رسیدن به یک تشخیص واحد از بین تشخیص های محتمل بر اساس شرح حال و معاینه بیمار، از نوار عصب و عضله و یا از سونوگرافی عصبی-اسکلتی-عضلانی استفاده کنند، که توسط این متخصصین انجام می شود.

علاوه بر موارد فوق ممکن است پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، از روش های پاراکلینیک دیگر مثل آزمایشات تشخیص طبی، عکس رادیولوژی، MRI، CT Scan و … برای تشخیص یا پیگیری بیماری شما استفاده کند.

متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی برای درمان بیماری ها از چه روش هایی استفاده می کنند؟

• تجویز تخصصی فیزیوتراپی و کاردرمانی
• ورزش درمانی
• درمان های دستی (کایروپراکتیک)
• دارو درمانی
• تزریق در مفاصل و بافت نرم
• تزریق تخصصی ستون فقرات
• تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP- platelet rich plasma)
• ازن درمانی
• تجویز کفش و کفی، بریس و اسپلینت مناسب (ارتز و پروتز)
• مدالیته های فیزیکی مثل لیزر پرتوان، شاک ویو، مگنت تراپی، تکار تراپی و …
• پرولوتراپی
• بیوفیدبک
• طب سوزنی
• تزریق بوتاکس

حیطه های مختلف پزشکی و تخصص های متنوع مثل زنجیر در هم تنیده شده و نمی توان محدوده کاری تخصص های مختلف را کاملا از هم جدا کرد و برخی از حیطه های تشخیصی درمانی در بین رشته ای تخصصی و فوق تخصصی با یکدیگر همپوشانی دارد، که گاهی باعث سردرگمی بیماران در مراجعه به این پزشکان می شود. با توجه به اهمیت این موضوع لازم است همپوشانی ها و تفاوت های رشته طب فیزیکی و توانبخشی با رشته های تخصصی و فوق تخصصی مشابه توضیح داده شود.

تفاوت متخصص طب فیزیکی و توانبخشی با متخصص ارتوپدی چیست؟

در هر دو رشته تشخیص و درمان بیماری های مربوط به آسیب مفصلی، تاندون، عضلات و استخوان مثل آرتروز مفاصل و … انجام می شود. در مواردی که بیماری های فوق نیاز به درمان های جراحی و یا گچ گیری دارند، متخصصین ارتوپدی ایفای نقش می کنند. در موارد غیرجراحی می توان به هر دو این متخصصین مراجعه کرد، که البته ممکن است تفاوت های مختصر در روش های درمانی دیده شود؛

مثلا متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی با توجه به دروس دوران تخصص مهارت بیشتری در استفاده از درمانی های فیزیکی و تجویز فیزیوتراپی های تخصصی و ورزش درمانی دارند و متخصصین ارتوپدی در موارد نیازمند جراحی تجربه بیشتری دارند.

تفاوت متخصص طب فیزیکی و توانبخشی با متخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) چیست؟

حیطه کاری این دو تخصص در زمینه انجام نوار عصب و عضله مشترک است و متخصصین هر دو رشته مجاز به انجام نوار عصب و عضله هستند.

بیماری هایی مثل سردرد، میگرن، تشنج و … جز حیطه متخصصین نورولوژی بوده و متخصص طب فیزیکی در این زمینه به صورت تخصصی آموزش ندیده است.

بیماری های مربوط به ستون فقرات و دیسک کمر و سیاتیک در حیطه متخصصین طب فیزیکی قرار می گیرد و متخصصین نورولوژی برای درمان این بیماری ها، گزینه مناسبی نیستند.

اما در زمینه بیماری های مربوط به مغز و نخاع مثل سکته مغزی، ضربه مغزی، ضایعه نخاعی و MS همکاری مشترک این دو رشته همراه با اعضای دیگر تیم توانبخشی بهترین نتیجه را برای بیمار رقم می زند. به عنوان مثال در فردی که دچار سکته مغزی شده، متخصص نورولوژی در حمله حاد بیماری ایفای نقش کرده و این بیماری را کنترل کرده و سعی می کند آسیب را به حداقل برساند و بعد از آن هم با کنترل فاکتورهای خطر و پیگیری های منظم از وقوع مجدد چنین حادثه ای جلوگیری می کند. متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در بازتوانی و توانبخشی اختلال عملکردی که در زمینه سکته برای فرد حاصل شده، فعالیت می کند و سعی دارد، وضعیت عملکردی و نقش اجتماعی فرد را هرچه بیشتر به وضعیت قبل از وقوع سکته نزدیک کند و کیفیت زندگی بهتری را برای فرد رقم بزند.

تفاوت متخصص طب فیزیکی و توانبخشی با متخصص جراحی مغز و اعصاب چیست؟

هر دو رشته از رشته های تخصص پزشکی در ایران هستند، که مثل موارد بالا مشترکات و همپوشانی هایی در حیطه تشخیص و درمان بیماران دارند؛ عمده بیماران مشترک بین متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و نیز جراحان مغز و اعصاب بیماران با کمردرد و به خصوص بیرون زدگی دیسک و سیاتیکا هستند.

بهترین انتخاب در این موارد هنگامی اتفاق می افتد که بیمار خود را از درمان های غیرجراحی محروم نکند و با مراجعه اولیه به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، تشخیص علت کمردرد و یا گردن درد داده شود و روش های درمانی غیر جراحی برای فرد حتی با پارگی و بیرون زدگی دیسک در صورت نبودن نیاز به جراحی فوری تحت نظارت دقیق متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام شود و مراجعه به جراح اعصاب در صورت عدم پاسخ به درمانهای غیرجراحی انجام گیرد.

البته مواردی استثنایی هم وجود دارد، که فرد با کمردرد بهتر است هرچه سریعتر و بدون هیچ واسطه ای به جراح مغز و اعصاب مراجعه کند؛ این موارد شامل بی حسی بین پاها و نواحی تناسلی، بی اختیاری ادرار و مدفوع و ضعف پیشرونده در پاها است. در این شرایط باید به صورت اورژانسی به پزشک جراح اعصاب مراجعه کرده و به احتمال زیاد تحت جراحی قرار بگیرید.

تفاوت متخصص طب فیزیکی و توانبخشی (فیزیاتریست) با فیزیوتراپیست ها چیست؟

برخلاف موارد فوق پاسخ به این سوال کمی متفاوت است چرا که این دو رشته در عین وابستگی و ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر تفاوت های بنیادی با یکدیگر دارند. همانطور که در بالا اشاره شد، رشته طب فیزیکی و توابخشی یکی از ۲۳ رشته تخصص پزشکی است که فرد پس از گذراندن دوره پزشکی عمومی وارد دوره تخصص می شود و به تشخیص و درمان بیماران می پردازد. اما یک فیزیوتراپیست از ابتدا وارد دوره کارشناسی فیزیوتراپی شده و می تواند دوره کارشناسی ارشد و یا PhD هم بگذراند.

این تفاوت در نوع دوره آموزشی باعث تفاوت هایی در حیطه عملکردی دو رشته شده است. فیزیو”تراپیست” همانطور که از نامش پیداست، درمانگر است و آموزش هایی که یک فیزیوتراپیست دیده است در همین چارچوب است و بعد از اینکه یک پزشک بیمار را ویزیت کرد و تشخیص داده شد، ممکن است برای درمان به فیزیوتراپیست ارجاع دهد و ایشان در زمینه درمان بیمار ایفای نقش می کند.

باتوجه به ارتباط تنگاتنگ این دو رشته در درمان بیماران سرپایی و بستری و نیز دروس دوره تخصص طب فیزیکی و توانبخشی، هیچ متخصصی به اندازه متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در تجویز فیزیوتراپی به صورت تخصصی و منطبق با مشکل بیمار تبحر ندارد و در برخی از کشورها تجویز فیزیوتراپی فقط در اختیار متخصص طب فیزیکی و توانبخشی است. اشاره به این نکته بسیار مهم است که ارتباط تنگاتنگ و کارتیمی بین اعضای تیم توانبخشی به خصوص متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و فیزیوتراپیست بهترین نتیجه تشخیصی درمانی را برای بیمار رقم می زند.

تفاوت متخصص طب فیزیکی و توانبخشی (فیزیاتریست) با کایروپراکتیک چیست؟

کایروپراکتیک عبارت است از علم شناخت مفاصل، به ويژه ستون فقرات و هنر تنظيم و تطبيق (اجاستمنت) آنها به منظور پيشگيری و درمان ناراحتيهای ستون فقرات (ساب لاكسيشن)، بدون تجويز دارو و يا عمل جراحي با تاكيد فراوان به ورزش های مختلف براي قسمتهای بدن. این رشته یکی از رشته های پزشکی جایگزین (Alternative Medicine) است. یکی از علل وجود و ادامه این رشته ها در کشورهایی مثل آمریکا و کانادا کاهش هزینه درمان است. با توجه به دستمزدها و هزینه هایی که به پزشکان متخصص در این کشورها از طرف دولت و بیمه ها پرداخت می شود، کمک گرفتن از رشته های جایگزین پزشکی مثل کایروپراکتیک در کاهش هزینه ها بسیار کمک کننده است.

اما در ایران هزینه ویزیت پزشک متخصص بسیار ناچیز است و در زمان نگارش این متن با کمتر از دو دلار می توان توسط پزشک متخصص و فوق تخصص ویزیت شد. پس این رشته در ساختار آموزشی وزارت بهداشت قرار نگرفته و تدریس نمی شود.

تشخیص توسط متخصص طب فیزیکی و توانبخشی

شما با مراجعه به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی هم تشخیص دقیقتری دریافت می کنید، هم هزینه کمتری برای نهایی شدن تشخیص پرداخت می کنید(بیمه های پایه و بسیاری بیماری ها مکمل در خواست های تشخیصی مثل MRI و روش های درمانی کایروپراکتیک را پوشش نمی دهند) و هم طیف وسیعتری از درمان های علمی و روز دنیا در اختیارتان قرار خواهد گرفت که بیش از ۸۰ درصد درمان های رشته کایروپراکتیک را هم شامل می شود.

در نهایت اگر به هر دلیل ترجیح می دهید، از درمان های کایروپراکتیک استفاده کنید، به افرادی از این رشته مراجعه کنید که قبل از تحصیل در رشته کایروپراکتیک دوره پزشکی عمومی را گذرانده و به تشخیص های انواع بیماری های پزشکی که ممکن است علائم بیماری های اسکلتی عضلانی را تقلید کنند، مسلط باشند.