آنچه باید در مورد فلج مغزی بدانیم
در این نوشته دکتر الهام لونی در مورد آنچه باید در مورد فلج مغزی بدانیم توضیحاتی ارائه داده اند
فلج مغزی گروهی از اختلالات است که بر حرکت و توان عضلا ت یا وضعیت بدن تأثیر می گذارند و علت آن آسیب هایی است که هنگام رشد و تکامل کودک، غالباً قبل از تولد، به مغز نابالغ وارد می شود.
علائم و نشانه ها درطی دوران نوزادی و گاهی دیرتر تا قبل از حضور کودک در مدرسه ظاهر می شوند، که شامل اختلال در حرکات همراه با رفلکس های غیرطبیعی، شل بودن یا سفتی اندام و تنه، وضعیت غیر طبیعی بدن، حرکات غیرارادی، راه رفتن بی ثبات و ناهماهنگ یا ترکیبی از این موارد می شود .
علاوه بر این به علت سفتی عضلات در طی زمان دامنه حرکتی آنها در مفاصل مختلف تغییریافته و دچار کاهش می شود.
افراد مبتلا به فلج مغزی ممکن است دربلع نیزدچار مشکل شوند وهمچنین معمولاً درعضلات چشم نیز دچارناهماهنگی ومتعاقب آن عدم تمرکز چشم ها برشیئ مورد نظر و ایجاد استرابیسم می شوند.
بطور کلی تأثیر فلج مغزی بر عملکرد بسیار متفاوت است. بعضی بیماران توانایی راه رفتن دارند درحالی که گروهی نیاز به وسایل کمکی جهت راه رفتن دارند . بعضی ازبیماران وضعیت ذهنی نرمال یا تقریباً نرمال داشته و گروهی دیگر دچار ناتوانی ذهنی هستند. صرع، کوری یا ناشنوایی نیزبه عنوان علایم همراه، ممکن است، وجود داشته باشد.
علائم
علائم و نشانه ها می توانند بسیارمتفاوت باشند. مشکلات حرکتی و هماهنگی مرتبط با فلج مغزی عبارتند از:
- تغییر درتوان عضلات، سفتی بیش از حد و یا شل بودن بیش از حد
- وجود اسپاستیسیتی و سفتی در عضلات و رفلکس های بسیار فعال (اسپاستیسیته)
- عضلات سفت با رفلکس های طبیعی (ریجیدیته)
- عدم تعادل و هماهنگی عضلانی (آتاکسی)
- لرزش یا حرکات غیر ارادی
- حرکات کند و آهسته
- تأخیردررسیدن به مهارت های حرکتی، مانند نشستن یا خزیدن …
- غالب بودن یک سمت بدن، مانند دراز کردن یک دست برای رسیدن به اشیا یا کشیده شدن پا هنگام خزیدن
- اختلال در راه رفتن، مانند راه رفتن روی انگشتان پا، راه رفتن خمیده، راه رفتن دروضعیتی که پاها همانند قیچی روی هم قرار می گیرند ، راه رفتن بطوری که پاها دور از هم قرار می گیرند وکودک راه رفتنی شبیه حرکت اردک پیدا می کند، راه رفتن
- ریزش بیش ازحد آب دهان یا مشکلات بلع
- مشکل درمکیدن یا غذا خوردن
- تأخیردررشد گفتار یا مشکل در صحبت کردن
- مشکلات یادگیری
- مشکل درمهارت های ظریف حرکتی، مانند باز و بسته کردن دکمه یا برداشتن وسایل
- تشنج
فلج مغزی می تواند کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد، یا ممکن است فقط به یک اندام یا یک طرف بدن محدود شود.
اختلالی که باعث فلج مغزی شده است با گذشت زمان تغییرنمی کند، بنابراین علایم معمولا با افزایش سن بدترنمی شود. با این حال، با بزرگ شدن کودک برخی از علایم ممکن است کم و بیش آشکار شوند، به طوری که کوتاه شدن وسفتی عضله درصورت عدم درمان با گذشت زمان بدتر خواهد شد.
ناهنجاری های مغزی مرتبط با فلج مغزی که ممکن است درهمراهی با سایر مشکلات عصبی باشد ، عبارتند از:
مشکل بینایی و شنیداری
اختلال ذهنی
تشنج
درک غیرطبیعی لمس یا درد
بیماری های دهان و دندان
شرایط بهداشت روانی
بی اختیاری ادرار
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
تشخیص زود هنگام اختلال حرکتی و تاخیر در تکامل کودک از اهمیت به سزایی برخوردار می باشد.
لذا در صورتی که کودک شما گهگاه دچار از دست دادن آگاهی نسبت بهمحیط اطراف یا حرکات غیر طبیعی بدن می شود، تون عضلانی غیرطبیعی دارد، اختلال در هماهنگی، مشکلات بلع، عدم تعادل عضلات چشم یا سایر مشکلات مربوط به تکامل وجود دارد در اسرع وقت به پزشک کودک خود مراجعه نمایید.
علل
فلج مغزی در اثر ناهنجاری یا اختلال دررشد و تکامل مغزواغلب قبل از تولد کودک ایجاد می شود. در بسیاری از موارد ، علت آن مشخص نیست. عواملی که می توانند منجر به مشکلات تکامل درمغز شوند، عبارتند از:
جهش های ژنی که منجربه رشد و تکامل غیر طبیعی مغز می شوند.
عفونت های مادر که روی جنین درحال رشد تأثیر می گذارد.
سکته مغزی جنین ،( اختلال در خونرسانی به مغز در حال رشد و تکامل)
خونریزی مغزی درزمان زندگی جنینی و یا در زمان نوزادی
عفونت نوزادان که باعث التهاب در مغز یا پرده های اطراف آن می شود.
آسیب های تروماتیک به سر نوزاد
اختلال در اکسیژن رسانی به بافت مغز
عوامل خطر
عوامل مربوط به مادر
عفونت های خاص یا مواجهه با مواد سمی در دوران بارداری می تواند به طور قابل توجهی خطر فلج مغزی را برای کودک افزایش دهد که این عفونت ها، شامل :
سیتومگالوویروس. این ویروس علائمی شبیه آنفولانزا ایجاد می کند و اگرمادری اولین عفونت فعال خود را دردوران بارداری داشته باشد، می تواند منجر به نقایص مادرزادی شود
سرخک آلمانی (سرخچه) که با واکسن می توان از این عفونت ویروسی پیشگیری کرد.
ویروس تبخال
سفلیس
توکسوپلاسموز
ویروس زیکا که در نوزادان باعث میکروسفالی و فلج مغزی می شود.
عوامل دیگر شامل مشکلات تیروئید، اختلالات ذهنی یا تشنج و قرارگرفتن درمعرض سموم، مانند متیل جیوه است
عوامل مربوط به نوزاد
درنوزاد تازه متولد شده عواملی که می تواند خطرفلج مغزی را تا حد زیادی افزایش دهد، عبارتند از:
مننژیت باکتریایی
انسفالیت ویروسی
زردی شدید یا درمان نشده
خونریزی مغزی
سایر عوامل
زایمان بریج
وزن کم موقع تولد (وزن کمتر از ۲.۵ کیلوگرم یا کمتراز ۵.۵ پوند)
چند قلویی زایی (در صورت فوت داخل رحمی یک یا چند نوزاد ریسک فلج مغزی در نوزاد باقیمانده افزایش می یابد.)
نارسی (سن حاملگی کمتر از ۲۸ هفته خطر فلج مغزی را افزیش می دهد.)
فلج مغزی گروهی از اختلالات است که بر حرکت و توان عضلات یا وضعیت بدن تأثیر می گذارند و علت آن آسیب هایی است که هنگام رشد و تکامل کودک، غالباً قبل از تولد، به مغز نابالغ وارد می شود.
عوارض
ضعف عضلانی، اسپاستیسیته و مشکلات هماهنگی می تواند باعث عوارضی در دوران کودکی وبزرگسالی شود.
کنتراکچر عبارت است، از کوتاه شدن عضلات اسپاستیک که باعث تغییر شکل استخوان و مفاصل و دررفتگی آنها می شود.
پیری زودرس که در افراد مبتلا به فلج مغزی در حدود ۴۰ سالگی اتفاق می افتد .
سوتغذیه
بیماری های روحی و روانی از جمله افسردگی
بیماری های قلبی و ریوی
آرتروز مفاصل
پوکی استخوان
پیشگیری
راه پیشگیری از بیشتر موارد فلج مغزی وجود ندارد ، اما می توانید با کاهش خطرات از بروز آن جلوگیری نمایید.
اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید ، می توانید برای حفظ سلامتی و به حداقل رساندن عوارض بارداری موارد ذیل را در نظر داشته باشید.
واکسناسیون انجام شود.به طور مثال واکسینه شدن در برابر بیماری هایی مانند سرخچه ، ترجیحاً قبل از بارداری ، ممکن است از عفونت و عوارض جنینی حاصل از آن جلوگیری نماید.
مراقب از سلامتی در طی بارداری و رعایت اصول بهداشتی
رعایت مراقبت های قبل از تولد ومراجعه منظم به پزشک در دوران بارداری ( مراجعه منظم به پزشک می تواند از زایمان زودرس ، وزن کم هنگام تولد و عفونت جلوگیری کند)
رعایت نکات ایمنی ( با تهیه صندلی ماشین ، کلاه ایمنی دوچرخه ، حفاظ مناسب جهت تخت کودک و نظارت و مراقبت می توان از آسیب های وارده به سرکودک جلوگیری کنید)
خودداری از مصرف الکل ، تنباکو و سیگار و داروهای غیرمجازخودداری کنید.
تشخیص فلج مغزی
علائم و نشانه های مربوط به فلج مغزی می توانند به مرور آشکار شوند ، بنابراین ممکن است تا چند ماه پس از تولد تشخیص داده نشود.
اگر پزشک خانواده یا متخصص اطفال کودک شما در خصوص ابتلا وی به فلج مغزی مشکوک شود ، پس از ارزیابی علائم و نشانه های کودک وکنترل رشد و نمو وی و بررسی سابقه پزشکی کودک و انجام معاینه فیزیکی، ممکن است شما را به فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان ، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی کودکان یا متخصصین دوره دیده در خصوص رشد و تکامل کودک ارجاع دهد.
و ممکن است برای تشخیص قطعی ورد سایر علل احتمالی آزمایشات و تست های تشخیصی زیر انجام شود:
تصویر برداری مغزی
: MRI
با استفاده از این روش تصویر برداری محل های آسیب دیده و مناطق دارای بافت غیر طبیعی مغزآشکار می شوند.
این تست بدون عارضه است اما انجام آن ممکن است حدود یک ساعت طول بکشد و کودک احتمالاً قبل از آن بیهوشی عمومی یا آرام بخش سبک دریافت خواهد کرد.
سونوگرافی جمجمه:
این روش را می توان در دوران نوزادی انجام داد. در سونوگرافی جمجمه از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر مغز استفاده می شود.
این روش دقیق نیست ولی با توجه به سریع و ارزان بودن آن می توان به عنوان روشی اولیه جهت ارزیابی کودک استفاده نمود.
الکتروانسفالوگرام: (EEG)
در صورتی که کودک حرکات مشکوک به تشنج داشته باشد و یا مبتلا به تشنج باشد جهت ارزیابی بیشتر کودک می توان از نوار مغزی جهت ثبت فعالیت های الکتریکی مغز استفاده نمود.
تست های آزمایشگاهی:
ممکن است از آزمایش خون ، ادرار یا پوست برای بررسی مشکلات ژنتیکی یا متابولیکی استفاده شود
بررسی های تکمیلی :
بررسی بینایی
بررسی شنوایی
بررسی گفتار و زبان
بررسی توانایی ذهنی
بررسی تکامل
بررسی حرکت
درمان
کودکان و بزرگسالان مبتلا به فلج مغزی به مراقبت های طولانی مدت تحت سرپرستی تیم مراقبت پزشکی نیاز دارند. علاوه بر متخصص اطفال وفوق تخصص مغز و اعصاب کودکان، انواع درمانگران و متخصصان بهداشت روان نیز در تیم مراقبتی کودک قرار می گیرند.
درمان های دارویی
داروهایی که اسپاستیسیته عضلات را کاهش می دهند، برای بهبود توانایی های عملکردی ، درمان درد و مدیریت عوارض استفاده می شوند.
تزریق عضلانی
گاهی جهت کاهش اسپاسم در یک یا چند عضله می توان از تزریق سم بوتولینیم توکسین (دیسپورت یا بوتاکس ) سود برد.از عوارض آن می توان به درد در محل تزریق ،علائم خفیف شبیه آنفولانزا و عوارض جدی ای شامل دشواری تنفس و بلع اشاره نمود.این تزریق در کودکانی که فعال تر هستند اثر بیشتری خواهد داشت،در کودکان با قلج هر چهار اندام باید با احتیاط و در شرایط خاص تجویز شود.
شل کننده های عضلانی خوراکی
داروهایی مانند دیازپام ، دانترولن ، باكلوفن و تیزانیدین اغلب برای شل كردن عضلات استفاده می شود از عوارض جانبی این داروها می توان به خواب آلودگی ، تغییرات فشار خون و خطر آسیب کبدی اشاره کرد که نیاز به نظارت و مراقبت دارد.
درمان های توانبخشی
انواع روش های درمانی با هدف بازتوانی که نقش مهمی در درمان فلج مغزی دارند شامل :
فیزیوتراپی
شامل تمرینات عضلانی که می تواند به قدرت ، انعطاف پذیری ، تعادل ، رشد حرکتی و تحرک کودک کمک کنند .
کار درمانی جسمی
در جهت کسب استقلال در فعالیتهای روزمره و کارهای روزمره در خانه ، مدرسه و جامعه عمل می نماید.
گفتاردرمانی
آسیب شناسان گفتار و زبان به بهبود توانایی کودک در صحبت واضح یا برقراری ارتباط با استفاده از زبان اشاره کمک می نمایند در صورت دشوار بودن ارتباط ، آنها می توانند استفاده از وسایل کمک ارتباطی مانند رایانه را آموزش دهند.
گفتاردرمانی همچنین می تواند مشکلات مربوط به غذا خوردن و بلع را برطرف کند.
بازی درمانی
برخی از کودکان از فعالیت های ورزشی، تفریحی یا رقابتی منظم یا متناسب با شرایط کودک مانند سوارکاری درمانی یا اسکی بهره مند می شوند. این نوع درمان ها می تواند به بهبود مهارت های حرکتی ، گفتاری واحساسی کودک کمک کند.
روشهای جراحی
برای کاهش اسپاسم عضلانی یا اصلاح ناهنجاری های استخوانی ناشی از آن ممکن است به جراحی های ارتوپدی نیاز باشد. که این روش درمانی در جهت قرارگیری مفاصل و استخوان ها در موقعیت صحیح در زمان لازم اسنفده می گردد
نوشته شده با همکاری :
دکترمائده مجیدی نژاد
متخصص اطفال
فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان
ویزیت در تهران
ویزیت در آبادان
ویزیت در بابل
ویزیت در بجنورد
ویزیت در بندرعباس
ویزیت در بیرجند
ویزیت در دماوند
ویزیت در زنجان
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.