درد شانه و علل بروز آن
در این مطلب در مورد درد شانه، علل درد شانه،درمان درد شانه ، تاندونیت شانه،آرتروز شانه و پیشگیری از وقوع این بیماری توضیحاتی داده شده است. آنچه اغلب افراد آن را شانه می دانند، مجموعه ای است متشکل از چند مفصل که توسط عضلات و تاندون ها به هم متصل بوده و امکان حرکت در جهات مختلف را فراهم می کنند. اگرچه تحرک در مفصل بسیار کمک کننده است، اما باعث ایجاد مشکلاتی مانند بی ثباتی مفصل و یا گیر افتادن بافت نرم یا استخوانی در شانه می گردد که این اختلالات منجر به درد می شوند.
درد ممکن است در تمام مدت وجود داشته باشد یا اینکه تنها بدنبال حرکت بازو و شانه ایجاد شود. همچنین درد می تواند موقت بوده و یا ادامه یابد که برای تشخیص و درمان علت زمینه ای نیاز به مراجعه به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی می باشد. در این مقاله به بررسی برخی علل شایع درد شانه می پردازیم.
آناتومی شانه
ناحیه شانه متشکل از سه استخوان می باشد: استخوان ترقوه(clavicle)، استخوان کتف یا تیغه شانه (scapula) و قسمت بالای استخوان بازو (humerus). سر استخوان بازو توسط گروهی از عضلات و تاندون ها که کلاهک چرخاننده شانه (rotator cuff) نام دارند، در مرکز حفره استخوان کتف نگه داشته می شود. عملکرد کلاهک چرخاننده شانه علاوه بر کمک به تحرک، باعث افزایش ثبات در مفصل شانه نیز می شود.
علل و علائم درد شانه
علل اغلب مشکلات شانه در یک یا تعداد بیشتری از گروه های زیر قرار میگیرند:
- التهاب تاندون (بصورت بورسیت یا تاندونیت) و یا پارگی تاندون
- بی ثباتی مفصل شانه
- آرتریت
- شکستگی استخوانی
سایر علل درد شانه که شیوع کمتری دارند شامل تومورها ، عفونت ها و درگیری اعصاب می باشند.
بورسیت شانه چیست؟
بورسیت شانه به معنی ایجاد التهاب در بورس‌های شانه می باشد. بورس‌ها کیسه‌های کوچک پر از مایع بوده که در مفاصل مختلف از جمله شانه قرار داشته و مانند بالشتک های کوچک بین استخوان و بافت نرم روی آن قرار گرفته‌اند و از این طریق باعث کاهش ساییدگی استخوان با عضلات و تاندون ها می شود.
بورس‌ها ممکن است به دلایل مختلف از جمله کار کردن زیاد با مفصل، ملتهب و متورم شوند و مشکلاتی را برای فرد ایجاد کنند. در اغلب موارد، بورسیت در همراهی با تاندونیت روتاتورکاف بوده و بسیاری از فعالیت های روزمره زندگی مانند شانه کردن مو نیز دردناک می شوند.
تاندونیت شانه چیست؟
تاندونیت شانه به علت بروز التهاب در تاندون ایجاد می شود و بطور کلی شامل دو گروه می باشد:
- تاندونیت شانه حاد: اغلب بدنبال فعالیت های شدید و مکرر بالای سر (مانند پرتاب توپ) در حین ورزش یا کار کردن ایجاد می شوند.
- تاندونیت شانه مزمن: ثانویه به بیماری های دژنراتیو مانند آرتروز یا پارگی های تاندونی بدنبال افزایش سن می باشد.
تاندون های درگیر در شانه
شایعترین تاندون های درگیر در شانه، تاندون های مربوط به چهار عضله موسوم به کلاهک چرخاننده شانه (روتاتور کاف) و عضله بای سپس می باشد.
- پارگی تاندون ها: پارگی در تاندون ها ممکن است بدنبال آسیب حاد و یا تغییرات دژنراتیو ثانویه به افزایش سن باشد. پارگی ها ممکن است جزئی و یا بصورت کامل ایجاد شوند که در مورد دوم منجر به جدا شدن تاندون از محل اتصال آن می گردند.
- گیر افتادگی (Impingement): گیر افتادگی شانه هنگامی ایجاد می شود که استخوان آکرومیون بر روی بافت های نرم زیرین خود فشار وارد کند که اغلب در هنگامی که بازو را از بدن دور می کنیم ایجاد می شود. زمانیکه بازو بالا برده می شود ، استخوان آکرومیون باعث گیرافتادن و فشار بر تاندون های روتاتور کاف و بورس ها می شود که در نهایت با ایجاد تاندونیت و بورسیت سبب درد و محدودیت در حرکت می گردد.
- بی ثباتی: زمانی مفصل شانه دچار بی ثباتی می شود که سر استخوان بازو (humerus) نسبت به مفصل شانه جا به جا شود که می تواند بدنبال آسیب حاد و یا آسیب های مزمن و مکرر باشد. در نیمه دررفتگی و یا دررفتگی جزئی مفصل، تنها بخشی از سر استخوان بازو از مفصل خارج شده است، در حالیکه در دررفتگی کامل ، سر استخوان بازو بطور کامل بیرون زده است.
هنگامی که لیگامان ها، تاندون ها و عضلات اطراف شانه شل و یا پاره شده باشند، دررفتگی شانه بطور مکرر اتفاق می افتد که منجر به درد شانه و احساس بی ثباتی هنگامی که بازو را از بدن دور می کنیم می شود.
درد شانه ناشی از آرتریت یا آرتروز شانه
درد شانه می تواند ناشی از آرتریت باشد. انواع متفاوتی از آرتریت وجود دارد که شایعترین نوع آن در شانه ، استئوآرتریت (آرتروز) می باشد. علائم این بیماری شامل درد ، تورم و خشکی مفصل شانه می باشد که بتدریج از سنین میانسالی بروز می یابد. استئوآرتریت پیشرفت آرامی دارد و علائم در شب تشدید می یابند. سایر انواع آرتریت بدنبال التهاب یا عفونت در مفصل ایجاد می شوند. اغلب افراد به منظور کاهش درد شانه از حرکت دادن آن اجتناب می کنند، که می تواند باعث سفتی و کوتاهی بافت نرم اطراف شانه و محدودیت در حرکات شانه بشود.
شکستگی شانه
اغلب شکستگی در استخوان های ترقوه(clavicle)، استخوان کتف یا تیغه شانه (scapula) و قسمت بالای استخوان بازو (humerus) اتفاق می افتد و باعث کبودی، درد و تورم در شانه می شود. در افراد مسن اغلب شکستگی بدنبال زمین خوردن می باشد در حالیکه در افراد جوان، آسیب های با انرژی زیاد مانند تصادف یا آسیب های ورزشی علت شکستگی می باشند.
درمان درد شانه با روش های گوناگون
- درمان های اولیه و تعدیل فعالیت: بطور کلی درمان شامل استراحت، تعدیل در فعالیت ها و انجام فیزیوتراپی و ورزش های اختصاصی به منظور حفظ قدرت و انعطاف مفصل می باشد. همچنین استفاده از سایر مدالیته ها مانند طب سوزنی، لیزر، شاک ویو، و سایر انواع مدالیته ها در موارد مشخص قابل انجام می باشد. اجتناب از فعالیت زیاد و استفاده بیش از حد از شانه ی مبتلا سبب کاهش درد می گردد.
- دارو: پزشک ممکن است برخی درمان های دارویی خوراکی و موضعی و یا تزریق داروهای بی حسی یا کورتیکواستروئید را به منظور کاهش درد و التهاب تجویز نماید.
- جراحی: درصد زیادی از بیماران با درد شانه به درمان های اولیه مانند تعدیل فعالیت ها، استراحت، ورزش و دارو درمانی پاسخ می دهند. در گروهی از بیماران مانند افراد با دررفتگی مکرر شانه و یا برخی پارگی های روتاتور کاف درمان جراحی پیشنهاد می شود که بصورت آرتروسکوپی یا جراحی باز قابلانجام است.
پیشگیری از درد شانه
- خودداری از استفاده بیش از حد از مفصل شانه
- انجام صحیح فعالیت های فیزیکی و انجام مراقبت های لازم هنگام فعالیت هایی که باعث فشار به مفصل شانه می شود.
- گرم کردن عضلات قبل از ورزش و انجام حرکات کششی قبل و بعد از ورزش
- انجام منظم ورزش های کششی و تقویتی عضلات اطراف شانه
منابع:
۱- https://orthoinfo.aaos.org
۲- Essentials of Physical Medicine and Rehabilitation, Musculoskeletal Disorders, Pain, and Rehabilitation. 4th Edition .Authors: Walter Frontera, et al.
