تشخیص و درمان سرخوردگی مهره کمر
در این نوشته دکتر عاطفه جوادی در مورد سر خوردگی مهره کمر چیست؟ علایم و روش های درمان، علت و تشخیص سرخوردگی مهره کمر توضیحاتی داده اند.
سرخوردگی مهره که نام علمی آن اسپوندیلولیستزیس (به انگلیسی : spondylolisthesis) می باشد عبارت است از جابه جایی یا لغزش یک مهره بر روی مهره پایینی خود. لغزش رو به جلوی مهره بالایی روی مهره پایینی آنترولیستزیس گفته شده و سر خوردن رو به عقب، رترولیستزیس نام دارد. این جابه جایی در هر قسمت از ستون مهره ها ممکن است اتفاق بیفتد مانند سرخوردگی مهره گردن، اما شایع ترین محل وقوع سرخوردگی مهره، در ستون مهره های کمری می باشد که معمولا در مهره های پایینی کمر اتفاق می افتد یعنی سرخوردگی مهره L5 بر روی اولین مهره استخوان خاجی و یا سرخوردگی مهره L4 بر روی مهره L5. در صورتی که شدت سرخوردگی زیاد باشد ممکن است بر روی نخاع یا ریشه های عصبی فشار آورده و باعث ایجاد کمردرد و سایر علایم برای فرد شود. برای بررسی علل و علایم سرخوردگی مهره کمر بهتر است در ابتدا با آناتومی و ساختار ستون فقرات آشنا شویم.
آناتومی ستون فقرات
ستون فقرات یا ستون مهره ها از استخوان های کوچکی به نام مهره تشکیل شده است که بر روی یکدیگر قرار گرفته و طناب نخاعی را در بر گرفته اند. ستون فقرات گردنی از ۷ مهره، ستون فقرات سینه ای از ۱۲ مهره و ستون فقرات کمری از ۵ مهره تشکیل شده اند. عصب ها از طریق سوراخ های بین مهره ای خارج شده و به عضلات و مفاصل می روند. بین مهره ها دیسک بین مهره ای قرار گرفته است که به صورت بالشتک عمل کرده و فشار های وارد شده به ستون فقرات را جذب می کند. مهره‌های ستون فقرات با کمک تاندون ها، رباط ها و عضلات روی هم ثابت و پایدار می‌مانند و حرکتی کنترل شده دارند. برخی علل باعث می شوند پایداری مهره ها از بین رفته و دو مهره روی هم بلغزند و جابجا شوند.
علت سرخوردگی مهره کمر
در ستون فقرات مفاصل کوچکی وجود دارند که باعث اتصال مهره های بالایی و پایینی به یکدیگر شده و در عین حال امکان حرکت کردن مهره‌ها را فراهم می‌کنند. سرخوردگی مهره کمر ممکن است بر اثر آسیب این مفاصل و یا استخوان اطراف آن باشد . علل آسیب عبارتند از:
- وجود یک اختلال مادرزادی از بدو تولد
- ضربه یا تصادف
- آرتروز ستون فقرات
- شکستگی در اجزای مهره به دنبال استفاده بیش از حد از مفصل مانند برخی رشته های ورزشی مثل ژیمناستیک
- وجود نقص یا آسیب ستون فقرات به علت تومور یا عفونت
- سرخوردگی مهره کمر بعد از عمل جراحی کمر
علایم سرخوردگی مهره کمر
بطور کلی علایم بالینی سرخوردگی مهره ستون فقرات عبارت است از:
- کمردرد: ممکن است به پاها انتشار داشته باشد و علایم سیاتیک را تقلید کند. درد کمر با ایستادن و فعالیت بیشتر شده و با استراحت بهبود می یابد.
- ضعف در عضلات پا
- سفتی و گرفتگی عضلات پا
- درد، بی حسی و احساس گزگز در ران و پاها
- درد و حساسیت به لمس ناحیه پایین کمر
- اختلال در راه رفتن
- در موارد پیشرفته اختلال در کنترل ادرار و مدفوع
آیا لغزندگی مهره کمر خطرناک است؟
در لغزندگی یا سرخوردگی مهره کمر، جابه جایی یک مهره رو به جلو یا عقب اتفاق می افتد. در موارد خفیف و در صورتی که مهره ها دچار بی ثباتی زیادی نباشند، لغزندگی مهره کمر خطرناک نبوده و با تشخیص به موقع و درمان مناسب، علایم بیمار بهبود می یابد. در موارد نادر، سرخوردگی مهره کمر باعث آسیب شدید اعصاب شده و سندرم دم اسبی ایجاد می شود که علایم آن به صورت بی حسی ناحیه تناسلی، اختلال در کنترل ادرار یا مدفوع و ضعف در عضلات پا می باشند.
تشخیص سرخوردگی مهره کمر
پزشک در ابتدا سوالاتی از بیمار می پرسد مانند سابقه ضربه به کمر یا تصادف، سابقه انجام برخی فعالیت های ورزشی مانند ژیمناستیک و عواملی که باعث تشدید یا بهبود درد می شوند. سپس پزشک معاینه فیزیکی انجام می دهد که شامل لمس مهره های کمر و بررسی وجود حساسیت در لمس مهره های کمر می باشد. هم چنین معاینه از جهت بررسی قدرت عضلات و معاینه عصبی کامل انجام می شود. در صورت لزوم روش های تصویربرداری مانند رادیوگرافی ساده، سی تی اسکن یا MRI کمر درخواست می شود. عکس ساده در وضعیت ایستاده، خم به جلو و خم به عقب گرفته می شود که حرکت و جابجایی غیرطبیعی مهره را نشان می دهد. نوار عصب و عضله یکی از روش های تشخیصی می باشد که آسیب عصبی همزمان را بررسی می کند.
درمان سرخوردگی مهره کمر
برای افراد دچار سرخوردگی و لغزش مهره کمر درمان های متفاوتی وجود دارد. بر حسب شدت بیماری می توان درمان اسپوندیلولیستزیس را بدون جراحی و یا با روش های جراحی انجام داد. هیچ یک از روش های درمانی به تنهایی درمان قطعی سرخوردگی مهره کمر نبوده و بر حسب تشخیص پزشک چند روش درمانی با هم تجویز می شوند. از جمله درمان های مورد استفاده در لغزش مهره کمر می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- استراحت و تعدیل فعالیت ها: در صورتی که دچار کمردرد هستید بهتر است استراحت کرده و از انجام فعالیت هایی که سبب تشدید کمردرد می شوند اجتناب نمایید مانند شرکت در فعالیت های ورزشی، بلند کردن اجسام سنگین یا خم شدن به عقب. پیاده روی برای سرخوردگی مهره کمر مفید می باشد. بهتر است پیاده روی در مسیر بدون شیب و با کفش های مناسب انجام شود.
- کمپرس سرد یا گرم: استفاده از سرمادرمانی در مواردی موثر است که ۲۴ تا ۴۸ ساعت از آسیب گذشته باشد. برای کمپرس سرد می توان از بسته های یخی ژله ای استفاده نمود. کمپرس گرم باعث کاهش اسپاسم و گرفتگی عضلات کمر می شود. برای کمپرس گرم می توان از پدهای گرمایشی برقی و کیف آب گرم استفاده نمود.
- استفاده از کمربند طبی یا بریس کمر: کمربند طبی باعث حمایت از کمر و مهره های دچار لغزش می شود. در صورت لزوم، پزشک کمربندهای طبی فنردار را برای مدت محدودی تجویز می کند. کمربند یا کرست کمری برای حمایت از کمر و کاهش حرکات ستون مهره ها به کار می رود. بستن دایمی کمربند طبی توصیه نمی شود زیرا باعث ضعف و تحلیل عضلات کمر می گردد. ممکن است لازم باشد بیمار کمربند خود را در زمان انجامفعالیت های خاص بپوشد.
- دارودرمانی سرخوردگی مهره کمر: از جمله شایع ترین داروهایی که در درمان کمردرد ناشی از سرخوردگی مهره استفاده می شوند عبارتند از: استامینوفن، داروهای ضد التهاب مانند بروفن و ناپروکسن، کورتون (کورتیکواستروئید) به صورت خوراکی یا تزریقی و داروهای مخصوص درد نوروپاتیک.
- فیزیوتراپی سرخوردگی مهره کمر: فیزیوتراپی یکی از روش های درمان کمردرد ناشی از سرخوردگی مهره می باشد که در آن از مدالیته های درمانی مانند الکتروتراپی، اولتراسوند و لیزردرمانی استفاده می شود. در طی جلسات فیزیوتراپی به بیمار ورزش های کششی و تقویتی عضلات کمر نیز آموزش داده می شود. فیزیوتراپی می تواند باعث کاهش درد و پیشگیری از بروز درد ناشی از سرخوردگی مهره کمر بشود.
- درمان سرخوردگی مهره کمر با ورزش: ورزش برای اسپوندیلولیستزیس یا لغزندگی مهره کمر یکی از روش های توانبخشی موثر در بیماران مبتلا به این بیماری می باشد. ورزش های با هدف تقویت عضلات اطراف ستون مهره ها بسیار مهم بوده و در پیشگیری از عود کمردرد موثر می باشند. از جمله حرکات ورزشی مفید در سرخوردگی مهره کمر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کشش عضلات همسترینگ در حالت خوابیده: بر روی زمین دراز بکشید. یک حوله یا باند کشی را به دور کف پا انداخته و در حالیکه زانو را صاف نگه داشته اید، پا را بالا ببرید تا کشش ملایمی درعضلات پشت ران احساس کنید. این حالت را ۲۰ ثانیه نگه دارید. سپس به آرامی پا را پایین آورده و این حرکت را برای پای مقابل تکرار کنید.
نوشته های اخیر دکتر جوادی
چرخش لگن (تیلت لگن): روی زمین طاقباز خوابیده و زانوها را خم کنید بطوریکه کف پاها بر روی زمین باشد. سپس عضلات شکم را منقبض کرده و کمر را به زمین فشار دهید. این وضعیت را ۱۵ ثانیه حفظ کرده و سپس عضلات خود را شل کنید. این تمرین را ۵ تا ۱۰ بار تکرار کنی.
نیمه دراز نشست: به پشت دراز کشیده و زانو ها را خم کنید بطوریکه کف هر دو پا روی زمین باشد. سپس دست ها را به سمت زانوها تا حدی نزدیک کنید که شانه ها و کتف کمی از زمین فاصله بگیرند. در این وضعیت عضلات شکمی شما منقبض می گردند. این وضعیت را ۵ ثانیه نگه داشته و سپس به حالت اولیه برگردید.
پل زدن: در حالت طاقباز روی زمین دراز کشیده و زانوها را خم کنید بطوریکه کف پاها بر روی زمین باشند. دست ها را کنار بدن قرار داده و پاها را کمی از هم دور کنید. عضلات شکم و باسن را منقبض کرده و باسن را از زمین بلند کنید تا حدی که زانو،باسن و شانه ها در یک راستا قرار بگیرند. این وضعیت را ۵ ثانیه نگه داشته و سپس به سمت پایین بیایید.
حرکت bird dog: به حالت چهار دست و پا قرار گرفته و عضلات شکم، باسن و کمر را منقبض کنید. ابتدا پای راست را بدون آنکه لگن دچار چرخش شود بصورت کشیده بالا برده و ۱۰ ثانیه نگه دارید. سپس به حالت اول برگشته و این حرکت را برای پای چپ تکرار نمایید. در مراحل پیشرفته تر، همزمان با بالا بردن یک پا، دست سمت مخالف را نیز بالا برده و ۱۰ ثانیه نگه دارید و سپس به حالت اولیه برگردید.
طب سوزنی سرخوردگی مهره کمر
طب سوزنی کمر می تواند باعث کاهش اسپاسم عضلانی، ریلکس شدن عضلات کمر و کاهش درد شود. طب سوزنی به عنوان یک روش ایمن و بدون عارضه می باشد و با توجه به تاثیر آن در کاهش درد، به عنوان یک روش درمانی موثر در کاهش درد و ناتوانی ناشی از سرخوردگی مهره کمر مطرح می باشد.
آب درمانی برای سرخوردگی مهره کمر
آب درمانی برای درمان کمردرد ناشی از سرخوردگی مهره کمر به عنوان یکی از روش های درمانی مکمل و موثر مطرح می باشد. در این روش، حرکات ورزشی در آب انجام می شود که بهتر است بعد از سپری شدن دوره درد حاد کمر شروع شود. در آب درمانی به علت خاصیت شناور شدن بدن، وزن بدن کاهش یافته و انجام بسیاری از حرکات ورزشی برای بیمار امکانپذیر می باشد.
درمان سرخوردگی مهره کمر با کایروپراکتیک
در این روش با جا اندازی دقیق مفاصل ستون فقرات، این مفاصل در راستای صحیح بازیابی می شوند. درمان های کایروپراکتیک موجب می شوند که عصب هایی که بر اثر سرخوردگی مهره و حرکت غیر طبیعی مهره ها تحت فشار بوده اند، آزاد شوند.
جا اندازی مفاصل به روش کایروپراکتیک، باید توسط پزشک یا فرد آموزش دیده انجام شود تا باعث آسیب به بیمار نشود.
تزریق کمر سرخوردگی مهره کمر
مداخلات تزریقی پیشرفته یکی از روش های موثر برای درمان کمردرد ناشی از سرخوردگی مهره کمر می باشند. این تزریق ها تحت هدایت سونوگرافی یا فلوروسکوپی با اشعه ایکس انجام می شوند و در اغلب موارد شامل تزریق کورتیکوستروئید (کورتون) یا اوزون به همراه داروی بی حسی می باشند. تزریق اپیدورال کمر یکی از شایع ترین روش های تزریقی می باشد که شامل تجویز داروها در فضای اپیدورال ستون فقرات کمر می باشد و در کاهش درد کمر موثر می باشد. به دنبال تزریق، علائم از چند روز تا یک هفته بعد بهبود می‌یابد
جراحی سرخوردگی مهره کمر
جراحی سرخوردگی مهره کمر در موارد زیر انجام می شود:
- درد شدید که به درمان های اولیه پاسخ نداده باشد
- سرخوردگی شدید مهره همراه با ناپایداری ستون فقرات
- ایجاد نقص عصبی پیشرونده مانند عدم توانایی بالا بردن مچ پا
- ایجاد بی حسی در ناحیه پرینه و یا اختلال کنترل ادرار یا مدفوع
درمان خانگی سرخوردگی مهره کمر
در سرخوردگی های خفیف مهره کمر می توان از درمان های خانگی استفاده نمود. بهتر است در قدم اول، استراحت کرده و فشار کمتری به کمر وارد شود. در زمان استراحت بهتر است بر روی تخت دراز بکشید و از خوابیدن بر روی شکم اجتناب کنید. بهترین وضعیت خوابیدن، به پهلو بوده و می توان یک بالشت کوچک بین زانوها قرار داد. در صورت کمردرد می توان از کمپرس سرد یا گرم بر روی کمر استفاده نمود. ماساژ باعث ریلکس شدن عضلات کمر شده و علایم بیمار کاهش می یابد. می توان از داروهای مسکن و ضدالتهاب استفاده نمود. استفاده کوتاه مدت از کمربند طبی باعث حمایت از کمر و کاهش کمردرد می شود. توجه کنید که از کمربندهای طبی نباید به مدت طولانی استفاده شود زیرا باعث ضعف عضلات کمر شده و علایم فرد تشدید می یابند. بهتر است بیمار رژیم غذایی مناسبی داشته باشد که محتوی پروتئین گیاهی، سبزیجات و لبنیات باشد. دارچین، زردچوبه و زنجبیل دارای اثر ضدالتهابی بوده و توصیه می شود به صورت روتین از این مواد غذایی در غذاهای اصلی استفاده شود. پس از بهبود دوره حاد کمردرد، ورزش های کمر را می توان شروع کرد که بهتر است حداقل سه بار در روز انجام شوند. در صورتی که درد بیمار با درمان های اولیه بهبود نیابد ، درد در مسیر عصب سیاتیک به پاها انتشار داشته باشد و یا کمردرد همراه با کاهش قدرت عضلات باشد باید به پزشک مراجعه نمود.
عوارض اسپوندیلولیستزیس یا سرخوردگی مهره
در صورت عدم درمان مناسب، سرخوردگی مهره کمر می تواند باعث درد مزمن و مداوم کمر یا پاها شود. هم چنین ممکن است قدرت پاها کاهش یافته و بیمار احساس گزگز یا خواب رفتگی در پاها احساس کند. در موارد نادر و شدید ممکن است آسیب جدی اعصاب کمر ایجاد شده و فرد دچار اختلال کنترل ادرار یا مدفوع، ضعف شدید پاها و بی حسی در ناحیه تناسلی شود.
پیشگیری از سرخوردگی مهره کمر
با رعایت برخی نکات ساده می توان خطر ایجاد سرخوردگی مهره کمر را کاهش داد:
- بصورت منظم ورزش کرده و عضلات کمر و شکم خود را تقویت کنید.
- وزن خود را کنترل کنید. افزایش وزن باعث ایجاد فشار بر روی کمر می شود.
- رژیم غذایی مناسب حاوی کلسیم داشته باشید تا استخوان هایتان قوی بمانند.
- از انجام فعالیت های فیزیکی شدید یا برداشتن بار سنگین اجتناب نمایید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.