مقدمه:
کاهش توده استخوان نسبت به حجم آن را پوکی استخوان می نامند. این بیماری شایعترین بیماری متابولیک استخوانی است که منجر به کاهش قدرت استخوان ها و افزایش ریسک شکستگی می شود. مهم ترین عامل پیک استخوانی ژنتیک است. حداکثر توده استخوانی در سن ۳۰-۳۵ سال دیده می شود و بعد از آن روند کاهشی شروع می شود.
علایم پوکی استخوان(استئوپروز)چیست؟
این بیماری تا زمانی که منجر به شکستگی نشود هیچ علامتی ندارد و به همین خاطر به بیماری خاموش معروف شده است. شکستگی ناشی از پوکی استخوان در خانم ها بیشتر از آقایان است. درد و دفرمیتی استخوان ها بعد از شکستگی اتفاق می افتد که معمولا به دنبال ضربات کوچک ایجاد می شود. بنابراین شروع جدید هرگونه درد در ستون فقرات خصوصا کسانی که در معرض خطر استئوپروز هستند، باید حتما از نظر شکستگی بررسی شوند .
در موارد طول کشیده، کاهش قد، درد مزمن کمر و پشت، کیفوز و محدودیت حرکت دیده می شود . در مواردی که درگیری در ناحیه لگن باشد عدم توانایی راه رفتن مستقل و محدودیت حرکت مهمترین عارضه است.
علت ابتلا به پوکی استخوان چیست؟
۱)وابسته به سن و بعد از یائسگی
۲)بیماری های زمینه ایی متابولیک مثل دیابت تیپ ۱ ، کم کاری تیروئید، دفع زیاد کلسیم و پرکاری پاراتیروئید
۳)بیماری های روماتیسمی
۴)تالاسمی
۵)مصرف طولانی بعضی از داروها: کورتون، ضد تشنج ها، داروهای شیمی درمانی، بعضی از ضد اسیدها و ضد افسردگی ها
۶) بی حرکتی طولانی و …
چه افرادی در معرض خطر هستند؟
جنس مونث
افزایش سن
زنان آسیایی و سفید
زنان لاغر با استخوان های کوچک
نقش استروژن و یائسگی
بی حرکتی و سایر موارد ذکر شده در قسمت قبل
سابقه شکستگی در بزرگسالی
سابقه شکستگی در خانواده درجه اول
مصرف کم کلسیم
مصرف سیگار و الکل
داروها
روش تشخیص پوکی استخوان چیست؟
چه کسانی باید تست تراکم استخوان بدهند؟
خانم بالای ۶۵ ساله و آقای بالای ۷۰ سال
خانم یائسه یا مرد بالای ۵۰ سال که فاکتورهای خطر گفته شده را داشته باشد
فرد بالای ۵۰ سال که دچار شکستگی شده است
مصرف کورتون حداقل ۵ میلی گرم روزانه برای بیشتر از سه ماه
سابقه بیماری روماتیسمی یا تحت درمان دارویی خاص
در مواردی که پزشک بر اساس نتیجه تست به علل ثانویه شک داشته باشد ، تست های آزمایشگاهی تکمیلی خاصی را درخواست خواهد کرد.
در مواردی که تست نرمال باشد، تکرار تست ۵ سال بعد توصیه می شود و در سایر موارد هر دو سال باید تست تکرار شود.
شکستگی ستون فقرات ناشی از پوکی استخوان
آیا پوکی استخوان یا استئوپروز قابل پیشگیری است؟
۱)مصرف کافی کلسیم ، در زنان بعد از یائسگی روزانه ۱۳۰۰-۱۵۰۰ میلی گرم کلسیم ضروری است. کلسیم سیترات جذب بهتر و درد معده کمتری نسبت به کلسیم کربنات دارد.
۲)تامین ویتامین دی
۳)ورزش : ورزش های تحمل کننده وزن و تقویت عضلات نقش مهمی در رسیدن به پیک دانسیته استخوانی دارد. تقویت عضلات پشتی در بهبود بالانس و کاهش افتادن در سنین بالا موثر است. تقویت عضلات شکمی نیز کمک کننده خواهد بود. استفاده از وزنه به مقدار نیم کیلوگرم در هر دست به همراه ورزش ها برای شروع توصیه می شود. (حداکثر دو و نیم کیلو در هر دست)
در فردی که مبتلا به پوکی استخوان است از ورزش های خم کننده تنه و ورزش های با لود بالا باید پرهیز گردد.
۴)قطع سیگار : خانم هایی که روزانه ۱ بسته سیگار میکشند کاهش تراکم استخوانی معادل ۵-۱۰ درصد را دارند.
۵) جلوگیری از افتادن: عوالی مانند بینایی ضعیف، استفاده از دارو ها، ضعف اختلال بالانس منجر به افزایش ریسک افتادن می شود که باید با روش هایی احتمال آنرا کاهش داد. روشنایی مناسب اتاق ها، اصلاح بینایی، تعبیه دستگیره های حمام و دستشویی ، جلوگیری از سر خوردن و استفاده از وسایل کمک حرکتی از جمله این روش ها می باشند.
۶) میزان بار مجازی که فرد استئوپروتیک می تواند حمل کند بین ۲ تا ۵ کیلوگرم است و در فردی که استئوپنی دارد ۵ تا ۱۰ کیلوگرم است.
درمان دارویی استئوپروز:
در صورتی که شکستگی در لگن یا ستون فقرات داشته باشیم و یا تست BMD تایید کننده استئوپروز باشد و یا ریسک شکستگی بالا باشد درمان دارویی باید شروع شود.
شایعترین داروی مورد استفاده مصرف هفتگی آلندرونات (فوزومکس) ۷۰ میلی گرمی است. جهت جلوگیری از عارضه ازوفاژیت باید این دارو ناشتا ۳۰ دقیقه قبل از غذا با آب زیاد مصرف شود و تا نیم ساعت دراز نکشد.
در مواردی که استفاده خوراکی مقدور نباشد ، از انواع تزریقی استفاده خواهد شد که مهم ترین آن زولندرونیک اسید اسید که تزریق به صورت سالانه در عرض ۱۵ تا ۲۰ دقیقه وریدی صورت می گیرد. از عوارض آن درد بدن و علایم شبیه آنفلوآنزا است که در طی ۲۴ تا ۷۲ ساعت برطرف می شود.
سایر دسته های دارویی نیز طبق نظر پزشک ممکن است تجویز شود.
بریس ها برای کوتاه مدت بعد از شکستگی ممکن است تجویز شود. همچنین ارتوز WKO(weighted kyphosis orthosis) جهت بهبود تعادل در بیماران مبتلا به کیفوز تجویز می شود. به این صورت که بیماران وزنه متصل به بریس را به پشت خود آویزان کرده روزانه دو الی سه مرتبه به مدت ۲۰ دقیقه با آن راه می روند.
انواع روش های جراحی نیز بعد از شکستگی ممکن است نیاز شود.
