نوار عصب و عضله پا و کمر در دیسک و سیاتیک
در این نوشته دکتر محسن چراغی در مورد نوار عصب و عضله دیسک کمر و سیاتیک، چگونگی انجام، آمادگی‌ها و عوارض، نحوه عملکرد دستگاه نوار عصب و عضله و کاربرد نوار عصب و عضله در کمر و پاها توضیحاتی داده اند.
نوار عصب و عضله (EMG-NCS) ابزاری تشخیصی برا پی بردن به بیماریهای اعصاب محیطی و برخی از بیماریهای عضلانی است. این روش سالهاست که جهت بررسی برخی بیماریها مانند رادیکولوپاتی استفاده میشود. با ظهور روش‌های تشخیصی جدید مانند ام آرآی، نوار عصب و عضله همچنان کاربرد خود را در تشخیص رادیکولوپاتی و آسیب های اعصاب محیطی حفظ کرده و برای برخی بیماریها مهمترین روش تشخیص و برای برخی دیگر ابزاری تکمیلی جهت تشخیص است. یکی از مهمترین کاربردهای نوار عصب و عضله در بیماریهای ستون فقرات مانند بیرون زدگی دیسک کمر برای بررسی فشارروی ریشه‌های عصبی است.
توانبخشی و مراقبت های بعد از عمل جراحی دیسک کمر
تاریخچه نوار عصب و عضله پا و کمر
منشا نوار عصب و عضله به مطالعات فرانسسکو ردی و سپس لوئیجی گالوانی برمی‌گردد. گالوانی با تماس مستقیم میله‌های فلزی و الکتریسیته با عضلات پا، باعث انقباض عضلات پای قورباغه شد. توسعه اسیلوسکوپ در سال ۱۸۹۷ به طور قابل توجهی توانایی دانشمندان را برای ثبت سیگنال های عصبی و عضلانی افزایش داد. پس از جنگ جهانی دوم با توجه به آسیب‌های فراوان ایجاد شده برای سربازان نوار عصب و عضله مدرن بنیان‌گذاری شد.
نحوه عملکرد دستگاه نوار عصب و عضله پا و کمر
نوار عصب و عضله دو از دو قسمت اصلی تشکیل شده است. در قسمت اول اعصاب محیطی تحریک میشود و پاسخ حسی و حرکتی در محل مشخص ثبت میشود. از اطلاعات این قسمت در بررسی آسیب عصب‌های محیطی مانند سیاتیک و پرونئال استفاده میشود. بررسی هدایت عصبی جهت بررسی نوروپاتی‌های حاد و مزمن نیز اهمیت دارد. قسمت دوم نوار عصب و عضله الکترومیوگرافی است. در این قسمت با استفاده از یک سوزن بسیار باریک اطلاعاتی از عمکلرد عضله به دست می‌آید. الکترومیوگرافی مهمترین بخش نوار عصب و عضله برای بررسی رادیکولوپاتی یا همان بیرون زدگی دیسک کمر، و دسته‌ای از بیماریها تحت عنوان میوپاتی است.
درمان بیرون زدگی دیسک کمر با تزریق اپیدورال
کاربرد نوار عصب و عضله در کمر و پاها
نوار عصب و عضله در نوروپاتی پا
دسته وسیعی از بیماریها تحت عنوان نوروپاتی وجود دارند که باعث آسیب فیبرهای عصبی پا می‌شوند. اکثر این نوروپاتی‌ها فیبرهای عصبی را از انتهای اندام تحتانی یعنی پاها درگیر می‌کنند و به آرامی قسمت‌های بالاتر مانند زانو و ران درگیر می‌شوند. علامت شایع این بیماریها گزگز و مورمور شدن پاها بویژه کف پا است که به آرامی تشدید میشود و ممکن است در مراحل انتهایی باعث بی‌حسی کامل پاها شود. یکی از تست‌هایی که می‌تواند این بیماری را در مراحل اولیه تشخیص دهد و به افتراق علل بی‌حسی و گزگز و مورمور پا کمک کند نوار عصب و عضله است. درصورت قرینه بودن علامت در پاها و تشدید این حالت با گذشت زمان و داشتن سابقه مثبت برخی بیماریها مانند دیابت و سرطان باید به این بیماری شک کرد و نوار عصب و عضله را انجام داد. البته همه فیبرهای عصبی با نوار عصب و عضله قابل بررسی نیستند که در صورت نرمال بودن نتیجه تست و شک زیاد به نوروپاتی می‌توان از تست سودواسکن استفاده کرد. هردوی این تست‌ها یعنی نوار عصب و عضله و تست سودواسکن در کلینیک‌های طب فیزیک و توانبخشی قابل انجام است.
نوار عصب و عضله در انترپمنت یا گیرافتادگی اعصاب در پاها
گاهی به دلیل فشار بافت‌های مجاور به عصب در ناحیه بعد از فشار علائمی مانند درد، گزگز و بی حسی ایجاد میشود. علل فشار به عصب متفاوت است. این فشار می‌تواند به علت یک عضله مانند درگیری عصب سیاتیک در سندرم پیریفورمیس باشد. گاهی وضعیت غیرطبیعی یک استخوان و گاهی در نتیجه فشار خارجی به علل شغلی مانند چمباتمه زدن طولانی و حتی تومورها سبب آسیب به عصب می‌شوند. علت هرآنچه که باشد روش قطعی تشخیص این دسته از بیماریها نوار عصب و عضله است. این دسته از بیماریها جز معدود بیماری‌هایی هستند که همچنان راه قطعی تشخیصی دیگری به جز نوار عصب و عضله ندارند. آسیب عصب سیاتیک در سندرم پیریفورمیس، گیرافتادن شاخه‌های عصب سیاتیک مانند عصب پرونئال عمقی در قسمت قدامی مچ پا در سندرم تونل تارسال قدامی، گیرافتادن عصب تیبیال خلفی در سندرم تونل تارسال، آسیب عصب پرونئال مشترک دراثر فشار بیش ازحد بر روی قسمت خارجی زانو از جمله این بیماریها هستند. این بیماریها با علائم موضعی مانند گزگز و مورمور در یک ناحیه خاص مانند کف پا و روی پا خود را نشان می‌دهد و تشخیص آن بدون نوار عصب و عضله سخت است.
نوار عصب و عضله در آسیب عصب در اثر بریدگی و له شدگی
گاهی اوقات ضربه در اثر تصادفات اتومبیل یا چاقوخوردگی باعث آسیب یک عصب مانند سیاتیک یا پرونئال در پا میشود. در این شرایط پزشک برای تایید قطعی پارگی عصب از نوار عصب و عضله استفاده می‌کند. برای انجام نوار عصب در این شرایط بهتر است حداقل ۱۰ روز از آسیب گذشته باشد که با دقت کافی در مورد آسیب نظر داد. کاربرد بسیار مهم دیگر نوار عصب و عضله در این دسته مشخص شدن پاسخ به درمان جراحی یا غیرجراحی است. یکی از دقیق‌ترین ابزار بعد از ترمیم اعصاب آسیب‌دیده برای مشاهده موفقیت درمان استفاده از نوار عصب و عضله است.
نوار عصب و عضله در آسیب شبکه کمری و ساکرال (پلکسوپاتی)
اعصاب پس از خروج از مهره‌های کمری شبکه‌ای پیچیده را تشکیل می‌دهند که منشا اعصاب پا مانند سیاتیک است. علل مختلفی مانند ضربه، گسترش تومور و خودایمنی باعث آسیب این شبکه عصبی میشود. علايم درگیری این شبکه بسیار شبیه رادیکولوپاتی و درگیری عصب سیاتیک است. نوار عصب و عضله برای افتراق این بیماریها اهمیت دارد.
نوار عصب در آسیب به ریشه‌های کمری به علت پارگی و بیرون زدگی دیسک کمر
این دسته از بیماریها که معمولا تحت عنوان رادیکولوپاتی نامیده می‌شوند به علت آسیب ریشه های کمری در نتیجه بیرون زدگی یا پارگی دیسک کمر است. گاهی تومورها یا عفونت‌های ویروسی نیز می‌تواند باعث درگیری‌های ریشه‌های کمری و رادیکولوپاتی شوند و علائم بیرون زدگی دیسک را تقلید کنند. باوجود پیشرفت در روش‌های تصویربرداری مانند ام آرآی و سی تی اسکن همچنان نوار عصب و عضله جایگاه ویژه‌ای در تشخیص رادیکولوپاتی و افتراق آن از سایر بیماریها مانند نوروپاتی دارد. زمان مناسب نوار عصب و عضله در رادیکولوپاتی بین ۴ تا ۶ هفته از شروع علائم است. البته انجام سریعتر این کار با توجه به نظر پزشک کاری غیر علمی نمی‌باشد.
برتری نوار عصب و عضله به ام آرآی و سی تی اسکن در تشخیص بیماریهای کمری و اعصاب در پا:
علائم درگیری اعصاب محیطی چه مربوط به ریشه های کمری باشد و چه اعصابی مانند سیاتیک و یا شاخه‌های آن همگی با هم همپوشانی دارند. این همپوشانی به چه معناست؟ معنی این همپوشانی شباهت این علائم به یکدیگر است. برای مثال هم نوروپاتی و هم فشار روی عصب و هم درگیری ریشه‌های کمری می‌توانند علائمی شبیه یکدیگر ایجاد کنند. بیمار از گزگز و خواب رفتن پا یا درد تیرکشنده یا سوزشی پا شاکی است و یک راه بسیار دقیق در افتراق علل این علائم نوار عصب و عضله است. ضمنا بسیاری از بزرگسالان بدون علامت در ام آرآی بیرون زدگی دیسک کمر دارند. این بیرون زدگی دیسک کمر گاهی در چند سطح دیده میشود. بدون بررسی دقیق علائم بیمار و شرح حال و گاهی نوار عصب و عضله نمی‌توان با اطمینان نظر داد که مشکلات به علت بیرون زدگی دیسک کمر و یا عصب سیاتیک است یا نه.
آیا نوار عصب و عضله جایگزین روش‌های تصویربرداری مانند گرافی ساده و ام آرآی است؟
پاسخ این سوال منفی است. گرافی ساده، ام آی آی و سی تی اسکن کارکرد مشخص خود را دارند. جهت بررسی دقیق آناتومی و مشاهده بیرون زدگی دیسک کمر حتما باید از روش‌های تصویربرداری استفاده کرد. نوار عصب و عضله مکمل ام آرآی است. مکمل بودن این دو به چه معناست؟ فرض کنید که چند دیسک بیمار بیرون زدگی دارد و پزشک می‌خواهد تشخیص دهد کدام یک از این دیسک‌ها عامل درد بیمار است. در این صورت یکی از مهمترین روش‌ها نوار عصب و عضله است. یا اینکه پزشک شک دارد که علت درد بیمار بیرون زدگی دیسک کمر و درگیری ریشه کمری است یا نوروپاتی و یا آسیب عصب سیاتیک در پاهاست. باز هم مهمترین روش تشخیص نوار عصب و عضله است. یا اینکه پزشک می‌خواهد بفهمد که بیرون زدگی دیسک تا چه حد روی ریشه کمر فشار آورده است. باز هم برای تشخیص باید از نوار عصب و عضله استفاده کرد. پیش از انجام جراحی و یا تزریق کمری این موارد اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. جراح برای اطمینان از اینکه چه سطح عامل درد است گاهی نیاز به نوار عصب و عضله دارد. اگر تشخیص اشتباه باشد نتیجه جراحی نیز اشتباه است.
آیا در همه بیماریهای کمری مانند بیرون زدگی دیسک و رادیکولوپاتی نیاز به انجام نوار عصب و عضله است؟
در بسیاری از دردهای کمری مانند بیرون زدگی دیسک کمر نه نیازی به ام آرآی است و نه نیازی به نوار عصب و عضله. کاربرد نوار عصب و عضله بیشتر در مورد کمردردهایی است که باعث درد و یا گزگز و مورمور در پاها میشود. بهتر است پیش از انجام نوار عصب و عضله ام آرآی گرفته شود و پس از آن از نوار عصب و عضله جهت تکمیل اطلاعات و یافته‌های ام آرآی استفاده شود. تنها در صورتی شواهدی از بیرون زدگی دیسک کمر در نوار عصب و عضله تشخیص داده میشود که باعث فشار روی ریشه‌های کمری شده باشد.
برای نوار عصب و عضله پا به چه پزشکی مراجعه کنیم
|
آیا نوار عصب و عضله دردناک است و عارضه دارد؟
پاسخ این سوال به حساسیت بیمار نسبت به محرک ایجاد کننده درد بستگی دارد. درکل نوار عصب و عضله درد زیادی ندارد. درد سوزنی که به عضله وارد میشود بسیار کمتر از زمانی است که آمپولی را عضلانی تزریق می‌کنید. علت درد کمتر قطر بسیار کمتر سوزن نوار عصب و عضله است. سوزن به صورت سطحی به عضله وارد میشود و مدت زمان زیادی در عضله نمی‌ماند. در صورت همکاری بیمار انجام این کار بسیار ساده است. جریان الکتریکی که برای تحریک عصب استفاده میشود نیز به راحتی قابل تحمل است. به یاد داشته باشید که انجام این اقدامات برای بیمار عارضه‌ای ندارد و باعث عفونت یا آسیب عصب مانند سیاتیک و عضلات نمی‌شود. ممکن است یک یا دو روز محل ورود سوزن درد اندکی داشته باشد که بدون مصرف مسکن و در صورت نیاز مسکن ساده مانند استامینوفن و ژلوفن قابل کنترل است. دوش گرفتن بلافاصله بعد از نوار عصب و عضله منعی ندارد. در صورت استفاده از آسپرین یا وارفارین نیز منعی برای انجام نوار عصب و عضله وجود ندارد. اما باید پزشک خود را از داروهای مصرفی مطلع کنید. در صورتی که سابقه غش و ضعف را حین تزریق عضلانی یا وریدی و خونگیری داشته‌اید حتما پزشک خود را در جریان بگذارید.
هزینه انجام نوار عصب و عضله چقدر است؟
هزینه انجام این تست بستگی به بیمه‌ای که از آن استفاده می‌کنید و محلی که قرار است این کار را انجام دهید (بیمارستان، درمانگاه و مطب) و نوع درخواست پزشک متفاوت است. هزینه نوار عصب و عضله هر دو پا طبق تعرفه مصوب سال ۱۴۰۰ در بخش دولتی ۲۳۲ هزار تومان و در بخش خصوصی ۶۸۶ هزار تومان است. البته با در نظر گرفتن فرانشیز بیمه این عدد می‌تواند پایین‌تر باشد.
انجام نوار عصب و عضله چقدر طول می‌کشد؟
انجام دقیق نوار عصب و عضله حداقل ۲۰ دقیقه طول می‌کشد. برای انجام نوار عصب و عضله هم باید از سوزن استفاده کرد و هم از تحریک الکتریکی. در صورتی که مدت زمان انجام این کار کمتر باشد و یا تنها از یکی از دو مورد گفته شده استفاده شود نوار عصب شما ممکن است نتایج دقیقی نداشته باشد.
چه آمادگی برای انجام نوار عصب و عضله نیاز است؟
پوست بیمار باید تمیز باشد. استفاده از کرم و لوسیون روی پوست مناسب نیست. بدن بیمار به‌ویژه دست‌ها نباید سرد باشد. لباس‌های بیمار باید راحت و گشاد باشد تا در صورت نیاز بالا زده شود. استفاده از پابند ممکن است با محل تحریک الکتریکی تداخل ایجاد کند. پیش از انجام نوار عصب و عضله نیازی به ناشتا بودن نیست و حتی ناشتا بودن ممکن است مضر باشد.
ویزیت در کرمانشاه
ویزیت در آبادان
ویزیت در بجنورد
ویزیت در بندرعباس
ویزیت در بیرجند
ویزیت در تهران
ویزیت در دماوند
ویزیت در زنجان
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.