علائم، تشخیص و درمان تنگی کانال نخاعی کمری با تمرینات ورزشی و حرکات اصلاحی

تنگی کانال نخاعی کمر یکی از مشکلات رایج ستون فقرات زنان و مردان مخصوصاً در سنین بالا میباشد که با علائم مختلفی ظاهر می‌شود که دارای راه های درمان زیادی می باشد؛ از درمان بدون جراحی و ورزش خانگی گرفته تا با استفاده از عمل جراحی و استفاده از قرص و دارو.

در این نوشته دکتر محسن چراغی و دکتر محمد رسول نظام آبادی فلوشیپ ستون فقرات و توانبخشی ضایعات نخاعی، در مورد درمان تنگی کانال نخاعی کمر توضیحات کاملی ارائه کرده اند.

مقدمه ای بر تنگی کانال نخاعی کمر

بر اساس گزارش انجمن ستون فقرات آمریکای شمالی، تنگی کانال نخاعی کمر یک سندرم بالینی است که مهترین ویژگی آن درد باسن یا پا است. این علائم ممکن است همراه با کمردرد یا بدون آن بروز کنند. تنگی کانال نخاعی وضعیتی است که در آن اعصاب در کانال نخاعی تحت فشار قرار می‌گیرند. کانال نخاعی شبیه یک لوله توخالی است که توسط استخوان های ستون فقرات تشکیل شده است. هر چیزی که باعث کوچک شدن این لوله استخوانی شود می‌تواند ریشه‌های کمری و طناب نخاعی را تحت فشار قرار دهد. در نتیجه چندین سال ساییدگی مفاصل کمری و پارگی دیسک، بافت‌های نزدیک به کانال نخاعی گاهی به اعصاب فشار می‌آورند. به همین دلیل است که تنگی کانال نخاعی کمر در افراد بالای ۳۵ سال شایع‌تر است.

این مطلب به شما کمک می کند تا متوجه شوید:

  • چگونه تنگی کانال کمری ایجاد می‌شود؟
  • چگونه پزشکان تنگی کانال کمری را تشخیص می‌دهند؟
  • درمان تنگی کانال نخاعی چیست؟ (ورزش و حرکات اصلاحی + بهترین دارو و قرص + درمان خانگی)

آناتومی

چه قسمتی از ستون فقرات درگیر است؟

ستون فقرات انسان از ۲۴ استخوان به نام مهره تشکیل شده است. مهره‌ها برای ایجاد ستون فقرات روی یکدیگر قرار می‌گیرند. ستون فقرات به بدن فرم می‌دهد. این مهره‌ها تکیه گاه عمودی اصلی بدن هستند.

 قسمت خلفی ستون فقرات یک حلقه استخوانی را تشکیل می‌دهد. هنگامی که مهره‌ها روی هم قرار می گیرند، این حلقه های استخوانی یک لوله توخالی ایجاد می‌کنند. این لوله استخوانی همان کانال نخاعی است که طناب نخاعی و ریشه های کمری از آن عبور می‌کنند.

 طناب نخاعی فقط تا مهره دوم کمری امتداد دارد. در زیر این سطح، کانال نخاعی دسته ای از اعصاب را در بر می‌گیرد، که به اندام‌های تحتانی و لگن می روند. اصطلاح لاتین برای این دسته از اعصاب cauda equina به معنی دم اسب است.

تنگی کانال نخاعی کمر و شکل ستون فقرات

 بین هر دو مهره یک دیسک بین مهره‌ای قرار دارد. دیسک به طور معمول مانند یک ضربه گیر عمل می‌کند. دیسک از ستون فقرات در برابر کشش روزانه گرانش محافظت می‌کند. همچنین دیسک از ستون فقرات در هنگام فعالیت های سنگین که نیروی قوی بر ستون فقرات وارد می‌کند، مانند پریدن، دویدن و بلند کردن، محافظت می‌کند.

 دیسک بین مهره ای از دو قسمت تشکیل شده است. این مرکز که هسته نامیده می شود، اسفنجی است. بیشترین توانایی جذب شوک را فراهم می کند. هسته توسط حلقه محکم در جای خود نگه داشته می شود، یک سری حلقه های رباط قوی اطراف آن.

علت

چرا دچار تنگی کانال نخاعی کمری میشویم؟

در ستون فقرات کمری، کانال نخاعی معمولاً فضای کافی برای اعصاب نخاعی دارد. کانال معمولاً ۱۷ تا ۱۸ میلی‌متر قطر دارد که کمی کوچک‌تر از یک سکه است.

تنگی کانال نخاعی کمر زمانی ایجاد می شود که قطر کانال به ۱۲ میلی‌متر یا کمتر کاهش یابد. هنگامی که اندازه به زیر ۱۰ میلی‌متر می رسد، علائم شدید تنگی ستون فقرات کمری رخ می دهد که با درد همراه است و آن زمان است که خیلی از ما به دنبال درمان خانگی و ورزش آب درمانی کمردرد ، برای رفع آن میگردیم که در دردهای شدیدتر به دارو و قرص نیز روی می آوریم.

دلایل زیادی برای ایجاد علائم تنگی کانال نخاعی کمروجود دارد. برخی از دلایل رایج‌تر عبارتند از:

  • تنگی مادرزادی (متولد شدن با کانال نخاعی کوچک)
  • آرتروز و ساییدگی ستون فقرات
  • ناپایداری ستون فقرات
  • بیرون زدگی دیسک

تنگی کانال نخاعی کمر چیست و چه زمانی ایجاد می شود؟

تنگی مادرزادی

برخی افراد با کانال نخاعی (مادرزادی) باریک‌تر از حد طبیعی متولد می‌شوند. آنها ممکن است در اوایل زندگی مشکلی را احساس نکنند. با این حال، داشتن کانال نخاعی باریک آنها را در معرض خطر تنگی کانال نخاعی کمرقرار می‌دهد. حتی یک آسیب جزئی کمر می تواند باعث فشار بر روی نخاع شود. افرادی که با کانال نخاعی باریک متولد می‌شوند، اغلب در مراحل بعدی زندگی دچار مشکلاتی می شوند، زیرا این کانال به دلیل تأثیرات افزایش سن باریک تر می‌شود.

آرتروز یا ساییدگی

آرتروز یا همان دژنراسیون شایع‌ترین علت تنگی ستون فقرات است. ساییدگی و پارگی دیسک کمر در اثر افزایش سن و فشارهای مکرر می تواند مشکلات زیادی را در ستون فقرات کمری ایجاد کند. دیسک بین مهره‌ای می تواند شروع به تخریب کند و فضای بین هر مهره کوچک شود. خارهای استخوانی که تشکیل می‌شود باعث تنگ‌تر شدن فضای کانال نخاعی می‌شود. رباط‌هایی که مهره‌ها را در کنار هم نگه می دارند ممکن است ضخیم شوند و به کانال نخاع فشار بیاورند. همه این شرایط باعث باریکی و تنگی کانال نخاعی کمر می شود.

بیشتر بخوانید: تمرینات ورزشی آبی برای درمان دیسک کمر

ناپایداری ستون فقرات

بی ثباتی ستون فقرات می تواند باعث تنگی کانال کمری شود. ناپایداری ستون فقرات به این معناست که استخوان‌های ستون فقرات بیش از آنچه باید حرکت می‌کنند. اگر رباط‌های نگهدارنده در اثر آسیب شدید کمر کشیده یا پاره شده باشند، ناپایداری در ستون فقرات کمری می‌تواند ایجاد شود. افراد مبتلا به بیماری‌هایی که باعث شل شدن بافت همبند آنها می‌شود، ممکن است دچار ناپایداری ستون فقرات نیز شوند. علت هر چه باشد، حرکت اضافی در استخوان‌های ستون فقرات می تواند منجر به تنگی کانال نخاعی و ستون فقرات شود.

فتق دیسک (بیرون‌زدگی دیسک)

تنگی کانال نخاعی کمری زمانی رخ می دهد که دیسک بین مهره‌ای در ناحیه کمر دچار فتق (پارگی و بیرون‌زدگی) شود. اگر فشار روی دیسک کمر بیش از حد باشد، حلقه بیرونی دیسک پاره می‌شود و محتویات قسمت درونی دیسک به کانال نخاعی می‌ریزد. البته همیشه بیرون زدگی دیسک با پارگی قسمت بیرون دیسک همراه نیست.

علائم

تنگی کانال نخاعی کمر چه علائمی دارد؟

علائم تنگی کانال نخاعی کمر در زنان و مردان معمولاً به آرامی در طی یک دوره زمانی طولانی ایجاد میشود. این به این دلیل است که اغلب علت اصلی تنگی ستون فقرات، دژنراسیون و آرتروز ستون فقرات در سنین بالاتر است. هنگامی که آرتروز منشأ مشکل باشد، به ندرت علائم به سرعت ایجاد می شوند. آسیب شدید یا فتق دیسک ممکن است باعث ایجاد علائم فوری شود.

بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی کمر همیشه کمردرد را احساس نمی کنند. در درجه اول، آنها درد و گاهی ضعف در پاهای خود دارند. علائم معمولا دو طرفه است.

فشار عصبی ناشی از تنگی می تواند باعث احساس سوزن سوزن شدن در قسمت‌هایی از پا شود. رفلکس‌ها کند می‌شوند. احساس سنگینی و فشار در ناحیه ساق پا و ران هنگام راه رفتن از مهمترین ویژگی‌های بیماران مبتلا به این بیماری می باشد که خیلی از افراد آن را با بیماری گودی کمر اشتباه میگیرند و سراغ درمان گودی کمر می روند.

علائم تنگی کانال با وضعیت کمر تغییر می‌کند. خم شدن به جلو کانال نخاعی را گشاد می‌کند و معمولاً علائم را کاهش می‌دهد. به همین دلیل است که افراد مبتلا به تنگی زمانی که می‌نشینند یا به خواب می روند تسکین پیدا می کنند و به اشتباه فکر میکنند نحوه خوابیدن آنها باعث این مشکل شده است.

فعالیت هایی مانند بلند شدن، ایستادن و راه رفتن مستلزم صاف شدن یا حتی کشیده شدن ستون فقرات (کمی به عقب خم شدن) است. این وضعیت کمر باعث کوچک‌تر شدن کانال نخاعی می‌شود و اغلب علائم را بدتر می‌کند.

نحوه خوابیدن و پیاده روی بیماری تنگی کانال نخاعی کمر

تشخیص

چگونه پزشکان تنگی کانال نخاعی کمر را تشخیص می‌دهند؟

تشخیص پزشکان برای تجویز درمان و بهترین دارو بیماری تنگی کانال نخاعی کمر با شرح حال کامل و معاینه فیزیکی آغاز می‌شود. پزشک در مورد علائمی مانند درد، ضعف، گزگز و مورمور شدن، سنگینی پا از شما سوالاتی را خواهد پرسید. اینکه علائم حین راه رفتن و یا ایستادن بدتر می‌شود و با خم شدن به جلو بهتر می‌شود نیز از سوالات مهم دیگری است که پزشک از بیمار می‌پرسد.

پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا ببیند کدام حرکات کمر باعث درد یا علائم می‌شود. احساس پوست، قدرت عضلانی و رفلکس های شما نیز مورد آزمایش قرار می‌گیرد. سایر تست‌های بالینی برای تحریک درد نیز ممکن است انجام شود.

بهترین راه برای مشاهده اثرات و وسعت تنگی کانال کمری، ام‌آر‌آی (MRI) است. سی‌تی‌اسکن در بیمارانی که به هردلیلی نمی‌توانند MRI انجام دهند استفاده می‌شود. سی‌تی‌اسکن در نشان دادن تنگی ناشی از خارهای استخوانی از MRI نیز دقیق‌تر است.

با اینکه MRI با دقت بالا بیرون زدگی دیسک و تنگی کانال نخاعی کمری را نشان می‌دهد اما اینکه یک ریشه عصبی تا چه حد آسیب دیده است را فقط با نوار عصب و عضله می‌توان متوجه شد. بهتر است در بیمارای که قصد درمان تنگی کانال نخاعی بدون جراحی را دارند نوار عصب و عضله کمر انجام داد. از این طریق می‌توان از عدم آسیب جدی عصب مطمئن شد.

لازم است به این نکته نیز اشاره کنیم که خیلی از افراد به دنبال پیدا کردن یک دارو و قرص برای تنگی کانال نخاعی می باشند، در حالی که این بیماری یک سرماخوردگی ساده نیست که بتوان با یک دارو و قرص درمان کرد!

نوشته های اخیر دکتر نظام آبادی

درمان تنگی کانال نخاعی کمر

بعد از توضیحاتی که تا به اینجا در مورد این بیماری بیان کردیم وقت آن رسیده که به سراغ درمان این بیماری رفته و بررسی کنیم که چه گزینه‌های درمانی برای درمان تنگی کانال نخاعی کمری در دسترس هستند؟

۱. درمان تنگی کانال نخاعی بدون جراحی

در اکثر بیماران درمان اولیه همان درمان غیرجراحی است که خیلی از افراد آن را بنام درمان خانگی میشناسند.

قبل از هرچیزی بیان کنیم که اگر تنگی کانال نخاعی کمر باعث ضعف در اندام‌های تحتانی شده باشد از همان ابتدا باید جراحی انجام شود.

در ابتدا، پزشکان ممکن است راه‌هایی را برای بی‌حرکت کردن ستون فقرات تجویز کنند. ثابت نگه داشتن کمر برای مدت کوتاهی می تواند التهاب و درد را تسکین دهد. یک یا دو روز استراحت در منزل و استفاده از کمربند طبی کمری برای کوتاه مدت به کاهش درد کمک می‌کند.

نکته: استفاده طولانی مدت از کمربند توصیه نمی‌شود.

بهترین دارو و قرص برای تنگی کانال نخاع

تجویز قرص و داروی ضددرد از دیگر استراتژی‌های درمانی بیماران مبتلا به تنگی کانال کمری است. استفاده از استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیراستروییدی مانند بروفن از جمله این درمان‌ها است. از آنجا که اکثر بیماران مبتلا به تنگی کانال کمری مسن هستند استفاده از این داروها برای دستگاه گوارش و کلیه مشکلاتی را به همراه دارد و بهتر است که توسط پزشک تجویز شود.

داروهای مخدر، مانند کدئین یا مورفین، معمولاً برای بیماران تنگی تجویز نمی شوند. در صورت تجویز از این داروها باید کوتاه مدت استفاده شوند. شل کننده‌های عضلانی گاهی اوقات برای آرام کردن عضلات در اسپاسم استفاده می‌شود.

علائم تنگی می تواند منجر به تغییرات خلقی شود. در نتیجه، پزشکان گاهی اوقات داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای برای بهبود خلق، بهبود خواب و بهبود درد بیماران استفاده می‌کنند.

به برخی از بیماران تزریق استروئید اپیدورال پیشنهاد داده می‌شود. نخاع توسط ماده ای به نام دورا پوشیده شده است. فضای بین دورا و ستون فقرات را فضای اپیدورال می نامند. تصور می شود که تزریق داروهای استروئیدی در این فضا با التهاب اطراف اعصاب، دیسک ها و مفاصل فاست مبارزه می‌کند.

تزریق چند تزریق استرویید اپیدورال توسط متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی باعث تسکین درد طولانی مدت می‌شود. این تزریق باید در اتاق عمل و توسط فلوروسکوپ انجام شود.

بهترین دارو و قرص برای تنگی کانال نخاعی کمر

این موارد جز بهترین دارو ها و قرص های مناسب برای تنگی کانال نخاعی به شمار میرود که در کنار درمان‌های گفته شده کاهش وزن و حرکات اصلاحی و ورزش درمانی بسیار موثر است. تمریناتی که تحت نظارت متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی و با کمک فیزیوتراپ به شما داده می‌شود نقش مهمی در جلوگیری از عود علائم تنگی کانال کمری دارد.

پس از کاهش درد و انجام حرکات کششی و اصلاحی برای تنگی کانال کمری تمرینات هوازی و تقویتی پیشنهاد می‌شود.

تمرینات تقویتی بر روی بهبود قدرت و کنترل عضلات پشت و شکم تمرکز دارند. ورزش‌های هوازی برای بهبود سلامت قلب و ریه و افزایش استقامت در عضلات ستون فقرات استفاده می‌شود. دوچرخه سواری ثابت درمان هوازی خوبی را ارائه می‌دهد و ستون فقرات را کمی به جلو خم می کند، وضعیتی که برای بسیاری از بیماران مبتلا به تنگی کمر تسکین‌بخش است.

۲. عمل جراحی تنگی کانال نخاعی کمر

به یاد داشته باشید که هیچ درمان قطعی تنگی کانال نخاعی وجود ندارد. اگر علائمی که احساس می کنید خفیف هستند و هیچ خطری برای بدتر شدن وجود ندارد، معمولاً جراحی توصیه نمی‌شود.

ضعیف شدن عضلات ساق پا، دردی که کاهش نمی یابد و مشکلات روده یا مثانه از جمله مهمترین مواردی است که نیاز به جراحی تنگی کانال کمری دارد.

در صورتی که درد مشکل اصلی بیمار باشد از روش‌های جراحی کم تهاجمی مانند interspinous spacer و یا PILD استفاده می‌شود. هدف از این درمان‌ها کاهش تنگی کانال کمری و کاهش درد بدون جراحی باز و لامینکتومی است.

interspinous spacer یک ایمپلنت فلزی ساخته شده از تیتانیوم است. ایمپلنت از طریق برش کوچکی در پشت پوست شما وارد می شود. این وسیله به گونه ای طراحی شده است که بین اسپاینوس پروسس مهره ها در قسمت پایین کمر شما قرار گیرد. بدون اینکه به استخوان یا رباط های پشت شما بچسبد به طور دائم در جای خود باقی می ماند و مقداری کانال کمری را باز می‌کند.

در تکنیک PILD از طریق فلوروسکوپ لیگامنتوم فلاووم که از علل تنگی کانال کمری است بیرون اورده می‌شود.

روش اصلی جراحی باز که برای درمان تنگی نخاع استفاده می شود، لامینکتومی کمری است. برخی از بیماران نیز در صورت وجود بی ثباتی ستون فقرات، بلافاصله پس از عمل لامینکتومی نیاز به جراحی فیوژن دارند.

لامینکتومی کمری

لامینا لایه پوششی حلقه استخوانی ستون فقرات است. ساختاری شبیه سقف در پشت کانال نخاعی ایجاد می کند. هنگامی که اعصاب کانال نخاعی توسط فتق دیسک یا خارهای استخوانی تحت فشار قرار می گیرند، لامینکتومی کمری کل لامینا را برمی دارد تا فشار بر روی اعصاب نخاعی آزاد شود.

فیوژن کمری خلفی

ممکن است پس از انجام لامینکتومی کمر توسط جراح، فیوژن خلفی کمر مورد نیاز باشد.

روش فیوژن زمانی توصیه می شود که بخش ستون فقرات شل یا ناپایدار شده باشد.

تا جایی که امکان دارد باید از جراحی تنگی کانال کمری پرهیز کرد. در دراز مدت این جراحی‌ها عوارض متعددی دارند و تنها به بیماران خاصی توصیه می‌شوند. متاسفانه اکثر جراحان مغز و اعصاب این عوارض دراز مدت را به بیماران توضیح نمی‌دهند.

ورزش ها و توان‌بخشی تنگی کانال نخاعی کمر

در زمان بهبودی چه انتظاری باید داشته باشم؟

توانبخشی بدون جراحی

حتی اگر نیازی به جراحی ندارید، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که با یک فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر کار کنید. بیماران معمولاً چند بار در هفته به مدت یک تا دو ماه ویزیت می‌شوند. در موارد شدید، بیماران ممکن است به چند هفته مراقبت اضافی نیاز داشته باشند.

درمانگر برنامه‌ای ایجاد می‌کند تا به شما کمک کند حرکت، قدرت، استقامت و عملکرد را دوباره به دست آورید. درمان تنگی ستون فقرات کمری اغلب شامل کشش کمر است که قبلا توضیح داده شد. ممکن است در ابتدا از درمان‌های عملی مانند ماساژ و فرم‌های تخصصی حرکت بافت نرم استفاده شود.

بهبود قدرت و هماهنگی عضلات شکم و کمر بسیار مهم است. درمانگر شما همچنین می‌تواند محل کار یا نحوه استفاده از بدنتان را هنگام انجام فعالیت‌هایتان ارزیابی کند و تغییراتی را برای جلوگیری از مشکلات بیشتر پیشنهاد کند.

در بخش بعدی تعدادی از مهمترین و اصولی ترین حرکات ورزشی و اصلاحی که برای درمان این بیماری توسط متخصصان توصیه می شود را مشاهده می کنید.

بعد از عمل جراحی

پس از جراحی، جراحان ممکن است از بیماران خود بخواهند با یک فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر کار کنند. بیمارانی که جراحی فیوژن انجام داده اند به طور معمول باید دو تا سه ماه قبل از شروع برنامه توانبخشی صبر کنند. آنها احتمالاً باید شش تا هشت هفته در جلسات درمانی شرکت کنند و باید انتظار داشته باشند که بهبودی کامل تا شش ماه طول بکشد.

در طول درمان پس از جراحی، درمانگر ممکن است از درمان‌هایی مانند گرما یا یخ، تحریک الکتریکی و ماساژ برای کمک به کاهش درد و اسپاسم عضلانی استفاده کند. سپس بیماران شروع به یادگیری نحوه حرکت ایمن با کمترین فشار روی کمر خود می‌کنند.

با پیشرفت برنامه توان‌بخشی، بیماران تمرینات چالش برانگیزتری را انجام می‌دهند. هدف این است که به طور ایمن قدرت و عملکرد را ارتقا دهید. با پایان یافتن جلسات درمانی، درمان‌گران به بیماران کمک می‌کنند تا به فعالیت‌هایی که از آن لذت می‌برند بازگردند. در حالت ایده‌آل، بیماران می‌توانند فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرند. بیماران ممکن است به راهنمایی در مورد اینکه کدام فعالیت ها بی‌خطر هستند یا نحوه تغییر روش انجام فعالیت‌های خاص نیاز داشته باشند.

در پایین تعدادی از مهمترین این حرکات اصلاحی و ورزشی را به صورت تصویری به شما آموزش داده ایم: