درد شانه و روش های درمان آن
درد شانه یک مشکل شایع است که می‌تواند ناشی از آسیب‌ها، التهاب‌ها یا اختلالات مختلفی باشد. اما درد شانه نشانه چیست ؟ این درد ممکن است به دلایل مختلفی مانند التهاب تاندون‌ها (تاندونیت)، پارگی تاندون‌های روتاتور کاف، التهاب بورس (بورسیت)، آرتروز شانه یا جراحات ناگهانی مانند شکستگی یا دررفتگی ایجاد شود. همچنین، فشار مکرر و حرکت‌های تکراری، وضعیت نادرست بدن و افزایش سن نیز از عوامل مؤثر هستند. روش‌های درمان درد شانه شامل استراحت و اجتناب از فعالیت‌های تشدیدکننده درد، استفاده از پک‌های یخ برای کاهش التهاب و درد و پک‌های گرم برای تسکین سفتی و افزایش جریان خون است.
اگرچه تحرک در مفصل بسیار کمک کننده است، اما باعث ایجاد مشکلاتی مانند بی‌ثباتی مفصل و یا گیر افتادن بافت نرم یا استخوانی در شانه می‌گردد که این اختلالات منجر به درد می‌شوند. درد ممکن است در تمام مدت وجود داشته باشد یا اینکه تنها به دنبال حرکت بازو و شانه ایجاد شود. همچنین درد می‌تواند موقت بوده و یا ادامه یابد که برای تشخیص و درمان علت زمینه‌ای نیاز به مراجعه به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی است. در این مقاله به بررسی برخی علل شایع درد شانه می‌پردازیم.
مصرف مسکن‌ها و ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن برای کاهش درد و التهاب توصیه می‌شود. فیزیوتراپی با تمرینات تقویتی و کششی برای بهبود قدرت و انعطاف‌پذیری شانه، ماساژ و تکنیک‌های درمان دستی می‌تواند مؤثر باشد. در موارد شدیدتر، تزریق کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب و درد یا حتی جراحی ممکن است لازم باشد. همچنین، درمان‌های جایگزین مانند طب سوزنی و ماساژ درمانی نیز مفید هستند. درد شانه و زانو درد هر دو می‌توانند به شدت فعالیت‌های روزانه را محدود کنند و نیاز به مراقبت و درمان مناسب دارند. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
آشنایی با آناتومی شانه
شانه یکی از پیچیده‌ترین مفاصل بدن است که از ترکیب سه استخوان اصلی تشکیل شده است: استخوان بازو (هومروس)، استخوان کتف (اسکاپولا) و استخوان ترقوه (کلاویکل). این استخوان‌ها با هم یک مفصل توپی و کاسه‌ای به نام مفصل گلنوهومرال را تشکیل می‌دهند که به شانه اجازه می‌دهد طیف گسترده‌ای از حرکات را انجام دهد. مفصل شانه توسط گروهی از عضلات و تاندون‌ها به نام روتاتور کاف پشتیبانی می‌شود که ثبات و حرکت شانه را فراهم می‌کنند. بورس‌های شانه کیسه‌های کوچک پر از مایع هستند که به کاهش اصطکاک بین استخوان‌ها، تاندون‌ها و عضلات کمک می‌کنند. برای درمان درد شانه شناخت دقیق آناتومی شانه ضروری است. زیرا تشخیص دقیق منبع درد، چه از آسیب تاندون‌ها، التهاب بورس‌ها یا مشکلات استخوانی، به برنامه‌ریزی درمان درد شانه کمک می‌کند.
علت درد شانه ها چیست؟
در مواجه با درد شانه قدم اول همیشه گرفتن شرح حال دقیق از بیمار جهت روشن سازی زمان شروع درد، مکانیسم آسیب، علایم تخفیف و تشدید کننده و غیره می باشد. معاینه جامع و کامل با علم بر اصول بیومکانیک شانه و کتف و گردن عنصر غیرقابل انکار در تشخیص علل درد شانه است. مهم است بدانیم علاوه بر آسیب عناصر تشکیل دهنده شانه مانند التهاب تاندون (به صورت بورسیت یا تاندونیت) و یا پارگی تاندون، در رفتگی و بی‌ثباتی مفصل شانه، شکستگی استخوانی و یا پارگی لبروم شانه هم موجب درد شانه و اندام فوقانی این ناحیه می‌شوند. سایر علل ارجاعی مانند دیسک گردن ، بیماری‌های سیستمیک استخوانی و روماتولوژیک و عفونی و تومورها از علل مهم درد شانه می‌باشند. در ادامه برخی از این علل را بیشتر بررسی می‌کنیم.
عارضه بورسیت شانه
بورسیت شانه به معنی ایجاد التهاب در بورس‌های شانه می باشد. بورس‌ها ممکن است به دلایل مختلف از جمله کار کردن زیاد با مفصل، ملتهب و متورم شوند و مشکلاتی را برای فرد ایجاد کنند. در اغلب موارد، بورسیت در همراهی با تاندونیت روتاتورکاف بوده و بسیاری از فعالیت‌های روزمره زندگی مانند شانه کردن مو نیز دردناک می‌شوند. عارضه بورسیت شانه هم مثل بورسیت پره پاتلار با استفاده از ضد التهاب خوراکی، تزریق داخل بورس و ورزش درمانی بهبود می‌یابد.
تاندونیت شانه
تاندونیت شانه به طور کلی شامل دو گروه می‌باشد. تعیین اینکه بیمار در کدام گروه قرار دارد برای درمان درد شانه ضروری است. تاندونیت شانه به علت بروز التهاب در تاندون‌های شانه یعنی تاندون روتاتور کاف شانه ایجاد می شود. انواع این عارضه به شرح زیر است:
• تاندونیت شانه حاد: اغلب به دنبال فعالیت‌های شدید و مکرر بالای سر (مانند پرتاب توپ) در حین ورزش یا کار کردن ایجاد می‌شوند.
• تاندونیت شانه مزمن: ثانویه به بیماری‌های دژنراتیو مانند آرتروز یا پارگی‌های تاندونی به دنبال افزایش سن است.
درد شانه ناشی از آرتروز شانه
درد شانه می تواند ناشی از آرتریت باشد که شایعترین نوع آن آرتروز است. علائم این بیماری شامل درد، تورم و خشکی مفصل شانه هستند که به تدریج از سنین میانسالی بروز می‌یابند. عارضه آرتروز پیشرفت آرامی دارد و در صورت فعالیت تشدید می‌شود. سایر انواع آرتریت به دنبال التهاب یا عفونت در مفصل ایجاد می‌شوند. افراد به منظور کاهش درد شانه از حرکت دادن آن اجتناب می‌کنند. این امر می‌تواند باعث سفتی و کوتاهی بافت نرم اطراف شانه و محدودیت در حرکات شانه شود.
شکستگی شانه
بر خلاف در رفتگی شانه، شکستگی شانه چندان شایع نیست. اغلب شکستگی در استخوان‌های ترقوه (clavicle)، استخوان کتف یا تیغه شانه (scapula) و قسمت بالای استخوان بازو (humerus) اتفاق می‌افتد. باعث کبودی، درد و تورم در شانه می‌شود. شکستگی استخوان کلاویکل در نوجوانان بیشتر اتفاق می‌افتد در حالی که شکستگی قسمت بالای بازو (هومروس) به طور شایع در افراد مسن بالای ۶۵ سال خصوصا افرادی که دچار پوکی استخوان هستند رخ می‌دهد. شکستگی استخوان اسکاپولا (کتف) بسیار نادر است زیرا این استخوان به خوبی توسط عضلات محافظت می شود. متاسفانه برخی افراد پس از شکستگی شانه دچار سفتی پایدار در مفصل شانه می‌شوند لذا درمان درد شانه و شروع بهنگام بازتوانی امری ضروری است. گاهی شکستگی شانه همراه با آسیب دیدگی تاندون و لیگامان‌های شانه و به ندرت همراه با آسیب عصب خواهد بود.
نقش آسیب تاندون های شانه در بروز درد
شایعترین تاندون های درگیر در شانه، تاندون های مربوط به چهار عضله موسوم به کلاهک چرخاننده شانه (روتاتور کاف) و عضله بای سپس می‌باشد. هنگامی که لیگامان ها، تاندون ها و عضلات اطراف شانه شل و یا پاره شده باشند، دررفتگی شانه بطور مکرر اتفاق می افتد. این اتفاق منجر به درد شانه و احساس بی ثباتی هنگامی که بازو را از بدن دور می‌کنیم می‌شود.
- پارگی تاندون ها: پارگی در تاندون ها ممکن است بدنبال آسیب حاد و یا تغییرات دژنراتیو ثانویه به افزایش سن باشد. عارضه پارگی تاندون شانه ممکن است جزئی و یا بصورت کامل ایجاد شوند که در مورد دوم منجر به جدا شدن تاندون از محل اتصال آن می گردند.
- گیر افتادگی (Impingement): گیر افتادگی شانه هنگامی ایجاد می‌شود که استخوان آکرومیون بر روی بافت های نرم زیرین خود فشار وارد کند. که اغلب در هنگامی که بازو را از بدن دور می‌کنیم ایجاد می‌شود. زمانیکه بازو بالا برده می شود، استخوان آکرومیون باعث گیرافتادن و فشار بر تاندون های روتاتور کاف و بورس ها می‌شود. که در نهایت با ایجاد تاندونیت و بورسیت سبب درد و محدودیت در حرکت می‌گردد.
- بی ثباتی: زمانی مفصل شانه دچار بی ثباتی می‌شود که سر استخوان بازو (humerus) نسبت به مفصل شانه جا به جا شود. این امر می‌تواند به دنبال آسیب حاد و یا آسیب های مزمن و مکرر باشد. در نیمه دررفتگی و یا دررفتگی جزئی مفصل، تنها بخشی از سر استخوان بازو از مفصل خارج شده است. در حالیکه در دررفتگی کامل، سر استخوان بازو به طور کامل بیرون زده است.
درمان درد شانه با روش های گوناگون
درمان درد شانه شامل استراحت، تعدیل در فعالیت ها و انجام فیزیوتراپی و ورزش های اختصاصی به منظور حفظ قدرت و انعطاف مفصل می‌باشد. همچنین استفاده از سایر مدالیته ها مانند طب سوزنی، لیزر و شاک ویو در موارد مشخص قابل انجام است. اجتناب از فعالیت زیاد و استفاده بیش از حد از شانه مبتلا سبب کاهش درد می‌گردد. پزشک ممکن است برخی درمان های دارویی خوراکی و موضعی و یا تزریق داروهای بی حسی یا کورتیکواستروئید یا انجام پی آر پی شانه را به منظور کاهش درد و التهاب تجویز نماید. درصد زیادی از بیماران با درد شانه به درمان های اولیه مانند تعدیل فعالیت ها، استراحت، ورزش و دارو درمانی پاسخ می دهند. در گروهی از بیماران مانند افراد با دررفتگی مکرر شانه و یا برخی پارگی های روتاتور کاف درمان جراحی پیشنهاد می شود که به صورت آرتروسکوپی یا جراحی باز قابل انجام است.
پیشگیری از درد شانه
پیشگیری از درد شانه با اتخاذ چندین رویکرد ساده و مؤثر ممکن است. اولاً، تمرینات منظم تقویتی و کششی برای عضلات شانه و روتاتور کاف به حفظ قدرت و انعطاف‌پذیری مفصل کمک می‌کند.گرم کردن عضلات قبل از ورزش و انجام حرکات کششی قبل و بعد از ورزش نباید فراموش شود. ثانیاً، رعایت وضعیت صحیح بدن هنگام نشستن، ایستادن و انجام فعالیت‌ها می‌تواند فشار را از روی شانه‌ها بردارد. اجتناب از حرکات تکراری و بلند کردن اجسام سنگین نیز مهم است. در صورت احساس درد، استراحت کافی و استفاده از پک‌های یخ می‌تواند مؤثر باشد. همچنین، مراجعه به پزشک برای بررسی و مشاوره زودهنگام، مانع از تشدید مشکلات شانه می‌شود. در نهایت، در صورت بروز درد، برنامه‌های درمان درد شانه شامل فیزیوتراپی و استفاده از داروهای ضدالتهاب می‌تواند به بهبود کمک کند.
منابع:
۱- https://orthoinfo.aaos.org
۲- Essentials of Physical Medicine and Rehabilitation, Musculoskeletal Disorders, Pain, and Rehabilitation. 4th Edition .Authors: Walter Frontera, et al.
