مهم نیست سن شما، سطح آمادگی جسمانی یا توانایی ورزشی شما چه باشد، هر کس در برخی از برهه‌های زندگی خود کمر درد را تجربه می‌کند. اگر خوش شانس باشید، درد در کمر شما ناشی از فشار عضلانی ساده یا کبودی بعد از افتادن است. با این حال، در موارد دیگر ، متخصصان ستون فقرات درد کمر را به یک اختلال پزشکی ستون فقرات ربط می‌دهند.

معمولاً این شرایط درد کمر و ستون فقرات در اثر بیماری ایجاد می‌شود، اگرچه برخی از آنها پس از آسیب دیدگی به ستون فقرات گردن (مهره، دیسک، غضروف و بافت نرم اطراف) ایجاد می‌شوند. برای تشخیص درد کمر با یک متخصص ستون فقرات مشورت کنید و بهترین، ایمن ترین و موثرترین درمان را پیدا کنید.

ستون فقرات

ستون فقرات یکی از حیاتی ترین قسمت های بدن انسان است که از تنه ما حمایت کرده و تمام حرکات ما را ممکن می سازد. آناتومی آن بسیار خوب طراحی شده و عملکردهای بسیاری از جمله:

• جنبش
• تعادل
• حالت ایستاده بدن
• محافظت از نخاع
• جذب شوک و ضربه را برعهده دارد.

تمام عناصر ستون فقرات و مهره‌ها در خدمت محافظت از نخاع است که از طریق تعامل پیچیده استخوان‌ها، رباط ها و ساختارهای عضلانی کمر و اعصاب باعث ایجاد ارتباط مغز و تحرک و احساس در بدن می‌شود.

ستون فقرات طبیعی یک فرد بالغ نسبت به لگن متعادل است و برای حفظ حالت ایستاده به حداقل فشار روی عضلات نیاز دارد. از دست دادن تعادل ستون فقرات می تواند منجر به فشار به عضلات ستون فقرات و ناهنجاری ستون فقرات شود. هنگامی که ستون فقرات آسیب دیده و عملکرد آن مختل شده باشد، عواقب آن ممکن است دردناک و حتی ناتوان کننده باشد.

ناصر ستون فقرات به منظور محافظت از نخاع، حمایت از بدن و تسهیل حرکت طراحی شده اند.

مهره ها

مهره‌ها از بیشتر وزنی که بر ستون فقرات تحمیل می‌شود، پشتیبانی می‌کنند. ساختار هر مهره به حلقه استخوانی متشکل از چند قسمت وصل شده است. یک مدل استخوانی در هر دو طرف ساختار مهره بنام پدیکل (زائده ای که جسم مهره را به بال مهره وصل می کند) قوس را پشتیبانی می‌کند که از کانال ستون فقرات محافظت می‌کند. لایه ها قسمت‌هایی از مهره‌ها هستند که قسمت پشت طاق استخوانی را تشکیل می‌دهند که کانال نخاعی را احاطه کرده و آن را پوشانده است. یک فرایند عرضی در هر دو طرف قوس وجود دارد که برخی از عضلات ستون فقرات به مهره ها متصل می شوند. این روند چرخش قسمت استخوانی ساختار مهره است که می تواند به صورت یک سری برآمدگی در مرکز گردن و پشت فرد احساس شود.

دیسک بین مهره ای

بین مهره های ستون فقرات دیسک‌هایی وجود دارد که به عنوان کمک فنر و مفاصل عمل می کنند. آنها برای جذب تنش های تحریک شده توسط ستون فقرات طراحی شده اند در حالی که به ساختار مهره ها اجازه می دهد تا به ترتیب حرکت کنند. هر دیسک از یک حلقه بیرونی قوی از الیاف به نام فیبروز آنولوس و یک مرکز نرم به نام هسته پالپوس تشکیل شده است. لایه بیرونی (حلقه) به حفظ هسته درونی دیسک (هسته) کمک می کند. حلقه از الیاف بسیار قوی تشکیل شده است که هر مهره را به هم وصل می کند. هسته این دیسک از آب بسیار بالایی برخوردار است و این به حفظ انعطاف پذیری و خاصیت جذب شوک آن کمک می کند.

اتصالات قوس‌های استخوانی

اتصالات قوس‌های استخوانی، هر یک از ساختارهای مهره‌ای را به هم وصل می‌کند. بین هر جفت مهره دو مفصل وجود دارد، یعنی در هر طرف یک عدد. اتصالات مفصلی، هر مهره را با آن‌هایی که مستقیماً در زیر و پایین آن قرار دارند، متصل می‌کنند و به گونه ای طراحی شده‌اند که اجسام مهره ها با احتیاط برروی یکدیگر بچرخند.

مجرا عصبی

مجرا عصبی جایی است که از طریق آن ریشه های عصبی از ستون فقرات خارج شده و به بقیه بدن می روند. دو مجرا عصبی بین هر جفت مهره وجود دارد، یعنی در هر طرف یک عدد. مجرا برای اعصابی که سیگنال هایی بین نخاع و بقیه بدن دارند، یک گذرگاه محافظ ایجاد می کند.

نخاع و اعصاب 

نخاع از پایه مغز تا ناحیه بین پایین مهره کمری اول و بالای مهره کمری دوم گسترش می‌یابد. نخاع با منتهی شدن به اعصاب فردی که به قسمت تحتانی بدن و پاها حرکت می کنند، خاتمه می یابد. به دلیل ظاهر آن ، این گروه از اعصاب “cauda equina” نام‌گذاری شده است نام لاتین آن “دم اسب” ترجمه می‌شود. گروه های عصبی قبل از خارج شدن از مجرا عصبی از طریق کانال ستون فقرات مسیر را طی می‌کنند.

نخاع توسط غشای محافظی به نام dura mater پوشانده شده است، که یک کیسه ضد آب را در اطراف نخاع و اعصاب تشکیل می دهد. در داخل این کیسه مایع نخاعی قرار دارد که نخاع را احاطه کرده است. اعصاب موجود در هر ناحیه نخاع به قسمت‌های خاصی از بدن متصل است. به عنوان مثال، در ستون فقرات گردن تا بالای سینه و بازوها افراد گسترش دارند،یعنی آنهایی که در ستون فقرات کمر، باسن و پاها هستند.

عضلات نخاعی

بسیاری از گروه های عضلانی که تنه و اندام‌ها را حرکت می دهند نیز به ستون فقرات متصل می‌شوند. ماهیچه‌هایی که استخوان‌های ستون فقرات را به طور نزدیکی احاطه کرده اند، برای حفظ وضع حمل و کمک به ستون فقرات برای حمل بارهای ایجاد شده در طی فعالیت، کار و بازی مهم هستند. تقویت این عضلات می تواند بخش مهمی از فیزیوتراپی و توانبخشی باشد.

سیستم عصبی 

تمام عناصر ستون فقرات و مهره‌ها در خدمت محافظت از نخاع است که از طریق تعامل پیچیده استخوان‌ها، رباط ها و ساختارهای عضلانی کمر و اعصاب باعث ایجاد ارتباط مغز، تحرک و احساس در بدن می‌شود. نخاع واقعی تقریباً در سطح L1 خاتمه می‌یابد، جایی که به ریشه‌های عصبی مختلفی که به قسمت تحتانی بدن و پاها سفر منتهی می‌گردد تقسیم می‌شود. این مجموعه از ریشه‌های عصبی را cauda equina می‌نامند که به معنی “دم اسب” است و ادامه ریشه‌های عصبی در انتهای نخاع را توصیف می‌کند.

بیماری های مربوط به ستون فقرات

درد پایین کمر

درد پایین کمر شایع‌ترین ناراحتی ستون فقرات در میان بزرگسالان است. این درد ممکن است در هر نقطه‌ای از پشت بدن از زیر دنده‌ها تا بالای پاها حس شود. از علل درد پایین کمر و انتهای ستون فقرات می‌توان به استفاده بیش از حد، تحمیل فشار شدید، کشیدگی، آسیب دیدگی، شکستگی فشاری (کمپرشن)، بالا رفتن سن و بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان و بیماری‌های التهابی مفصل اشاره کرد.

سیاتیک

اگر درد از قسمت پایین پشت به باسن و به پاها می‌رود، می‌تواند به علت درد عصب سیاتیک باشد. فتق دیسک کمری، برآمدگی استخوان و یا دیگر مشکلات ستون فقرات می‌تواند به عصب سیاتیک فشار وارد کند. پزشکان به این مشکل درد سیاتیک می‌گویند. معمولاً یک طرف از بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کیسه آب و گرم و سرد، فعالیت‌های کششی و آرام‌بخش‌ها می‌تواند به داشتن حس بهتر کمک کنند، اما برای رفع مشکل حتماً باید به پزشک مراجعه کرد.

سیاتیک درد، بی‌حسی یا گزگزی است که در اثر تحریک عصب سیایتک در پایین کمر حس می‌شود. از علل درد سیاتیک می‌توان به تنگی کانال نخاع، بیماری‌های التهابی مفصل، تحت فشار قرار گرفتن عصب به دلیل آسیب‌دیدگی یا فتق دیسکی اشاره کرد که به ریشه‌های عصب فشار می‌آورد.

رادیکولوپاتی

رادیکولوپاتی به بیماری عصب‌های نخاعی و ریشه‌های این عصب‌ها گفته می‌شود. رادیکولوپاتی گردنی بر ریشه‌های عصبی نزدیک گردن اثر می‌گذارد و درد آن در بازوها و دستها منتشر می‌شود. رادیکولوپاتی کمری باعث تحریک عصب‌های پایین کمر می‌شود و درد آن در پاها و پایین پاها منتشر می‌شود. ساییدگی، فرسایش، تحلیل رفتن، فتق دیسک و آسیب‌دیدگی از علل اولیه رادیکولوپاتی به شمار می‌آید.

بیماری دیسک کمر

مهره‌های کمری از پنج مهره تشکیل می‌شود که با دیسک‌های غضروفی محافظ از هم جدا می‌شود. عارضه‌های فرسایشی ـ تخریبی یا حوادث مختلف به دیسک آسیب می‌زند و در نتیجه ماده داخلی دیسک از آن بیرون می‌زند و وارد کانال نخاعی می‌شود.

تنگی کانال نخاع

تنگی کانال نخاع تحت فشار قرار گرفتن بافت عصبی را به دنبال دارد. تنگی کانال نخاع با درد و کاهش عملکرد پایین‌تنه همراه است. چنانچه تنگی کانال نخاع در قسمت مهره‌های گردنی باشد، طناب نخاعی تحت فشار قرار می‌گیرد و عارضه‌ای به نام میلوپاتی بروز می‌یابد. میلوپاتی باعث نقص در عملکرد دستها و پاها می‌شود.

آرتریت ستون فقرات

بیماری‌های التهابی مفصلی یا آرتریت ناحیه لگن و پایین کمر درد و کاهش حرکت را به دنبال دارد.

اسپوندیلولیستزی

اسپوندیلولیستزی یا سرخوردگی مهره به لغزش رو به جلوی یک مهره در ستون فقرات گفته می‌شود که معمولاً در ناحیه کمر رخ می‌دهد. برخی افراد با نقص مهره متولد می‌شوند، حال آن که سرخوردگی مهره بقیه بیماران پی‌آمد آسیب‌دیدگی، شکستگی استرسی، عفونت یا بیماری‌های عامل این اختلال است. این عارضه در میان کودکان و نوجوانان ورزشکار درصد شیوع بالایی دارد.

میلوپاتی

میلوپاتی به کاهش تدریجی عملکرد عصبی در اثر اختلال‌های ستون فقرات گفته می‌شود. این عارضه معمولاً پی‌آمد تنگی کانال نخاع (تنگ شدن پیشرونده کانال نخاع) یا آسیب دیدگی ستون فقرات است.

اسکولیوز

اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات باعث می‌شود که ستون فقرات انحنائی غیرعادی به یک طرف پیدا کند. انحراف ستون فقرات معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی بروز می‌یابد و شدت آن از خفیف تا شدید متغیر است.

قوز

قوز یا کیفوز نوعی اختلال پیشرونده است که باعث خمیدگی مهره‌های صدری در کودکان و بزرگسالان می‌شود. قوز عموماً نتیجه‌ی مشکلات رشدی، آسیب‌دیدگی، بیماری‌های دژنراتیوی مانند آرتریت و آرتروز یا پوکی استخوان همراه با شکستگی‌های فشاری است.

لوردوز یا گودی کمر

قوس رو به داخل شدید ستون فقرات نشانه‌ی لوردوز یا گودی کمر است. گودی کمر برخی بیماران به اندازه‌ای منعطف است که خود به خود در زمان حرکت رو به جلو اصلاح می‌شود؛ لوردوز با این حد از انعطاف غالباً نیازی به مداخله‌ی درمانی ندارد.

آرتروز

مهره‌های شما دارای بافت لغزنده در قسمت‌های انتهایی هستند که کمک می‌کند تا بتوانید پشت خود را بدون اصطکاک حرکت دهید. اگر این غضروف زمخت یا پوسیده شود، مهره‌ها شروع به مالش در برابر یکدیگر می‌کنند و این باعث ایجاد درد و سفتی در پشت می‌شود. زنان احتمال بیشتری در ابتلا به آرتروز پشت نسبت به مردان دارند و این موضوع با گذر زمان گرایش به بدتر شدن دارد. پزشک نمی‌تواند این مشکل را معکوس کند؛ اما داروهای مسکن، درمان و ورزش، علائم را کاهش می‌دهند.